خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهه 50 بر اساس نظریه ایدئولوژی آلتوسر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 دانشگاه مازندارن

چکیده

شفیعی کدکنی یکی از نمایندگان شعر اجتماعی و سیاسی معاصر است و در این پژوهش، با تکیه بر نظریه ایدئولوژی آلتوسر به بررسی لایه‌ اجتماعی-سیاسی شعر او در دهه 50 پرداخته شده است. آلتوسر ادبیات و هنر را بخشی از دستگاه‌ ایدئولوژیک دولت می‌داند که به‎طورکلی، در خدمت پیشبرد اهداف دولت قرار دارد ولی در شرایط خاص ممکن است در خدمت ایدئولوژی‌های برآمده از خاستگاه‌های متفاوت نیز قرار گیرد. در این پژوهش، با استناد به دفترهای شعر شفیعی در دهه 50، و بیش از همه «در کوچه‌باغ‌های نشابور»، که از آثار مطرح او و آن دوره است، روشن می‌گردد که ساختار شعر شفیعی کدکنی، بازتولید ساختار اجتماعی دو قطبی آن دوره است، که با نمادهای محوری خواب و بیداری نمادپردازی می‌شود. او با نقد زیرساخت‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی سرمایه‌داری رو به رشد معاصر، به دنبال استقرار ایدئولوژی جایگزین دیگری است که چهره مادی و عینی مشخصی ندارد. و فراتر از این، با تصویر سرنوشت شخصیت‌های تاریخی مثل حلاج، عین‌القضات و... به دنبال آن است مدلی برای تحلیل تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران ارایه دهد و فارغ از زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت، نشان می‌دهد که همین ساختار دو قطبی در طول تاریخ نیز فعال بوده است. او با تاکید بر مسوولیت شاعر، ضمن نقد شعر یاس‌آلود و خواب‌زده، به نوعی ایده‌الیسم هنری گرایش می‌یابد و می‌خواهد از امکانات هنر برای استقرار ایدئولوژی خود سود ‌جوید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reading of Shafiei’s poetry in the 50's based on the theory of Althusser's ideology

نویسندگان [English]

  • Hasan Mohamadyan 1
  • gholamreza pirouz 2
  • Morteza Mohseni 1
1 University of Mazandaran
2 University of Mazandaran
چکیده [English]

Shafiei Kadkani is one of the representative of contemporary political and social poetry. In this research relaying on Althusser’s theory the social-economical state in Shafiei’s poetry has been state. In Althusser’s opinion, the real art is not on ideological discourse, but allows us to see the ideology (that) this art refers to it, so this art is related to the ruling ideology of the social and its reflection. The basis of this research is the book “The mirror of the voices” containing Shafiei’s prerevolutionary poems, by discussing and deciphering of the symbols of Shafiei’s poetry it has been shown that his poetry contains two types of conflicting and different ideologies: One is dominant and the other one is un-dominant. The structure of Shafiei’s poetry is influenced by contradictions of Iranian society of the decade 50 has been changed into a bipolar structure. Since, the resolving of this conflict is impossible unless one part of it is eliminated, so the nature of his poetry is revolutionary, protesting and in following of it is challenging and idealist.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Althusser
  • Ideology
  • Social Poetry
  • Shafiei

مراجع

آبراهامیان، یرواند. (1385). ایران بین دو انقلاب. ترجمه­ی کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن شانه­چی، تهران: مرکز.
آلتوسر، لویی. (1396). علم و ایدئولوژی. ترجمه­ی مجید مددی، تهران: نیلوفر.
ایگلتون، تری. (1381). درآمدی بر ایدئولوژی. ترجمه­­ی اکبر معصوم­بیگی، تهران: آگه.
باقی‌نژاد، عباس. (1396). «جلوه‌های اعتراض و مقاومت در شعر شفیعی­کدکنی».ادبیات و دفاع مقدس، دوره­ی1، شماره­ی1، دانشگاه ارومیه، صص1-14.
پیروز، غلامرضا. (1388). «ایدئولوژی­گرایی در رمان­نویسی معاصر فارسی (عصر پهلوی)». نشریه­ی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره­ی 14، صص 149-166.
تاج­بخش، پروین و قاسمی‌پور، سمیه. (1393). «بررسی داستان بچه­ی مردم آل­احمد بر اساس نظریه­ی ایدئولوژی آلتوسر».  ادب و زبان، سال 17، شماره­ی 35، صص 99-118.
تسلیمی، علی. (1390). نقد ادبی. تهران: کتاب آمه.
جهاندیده، سینا. (1391). «صندوق­خانه­ی ایدئولوژی؛ بررسی داستان گیاهی در قرنطینه بیژن نجدی». نقد ادبی، دوره­ی 5، شماره­ی 17، صص 129-156.
حسین‌پورچافی، علی. (1390). جریان‌های شعری معاصر فارسی از کودتای 1332 تا انقلاب اسلامی 1357. تهران: امیرکبیر.
ذبیحی، رحمان و واحدی­طلب، سلیمه. (1396).«تقابل دوگانه­ی استبداد و آزادی در برخی نمادهای مجموعه­ی آیینه­ای برای صداها از شفیعی­کدکنی». مجموعه­مقالات دومین همایش ملی مشاهیر و مفاخر خراسان، مشهد: دانشگاه شهید مفتح.
روزبه، محمدرضا. (1381). ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: روزگار.
زرین­کوب، حمید. (1358). چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1372). مفلس کیمیافروش؛ نقد و تحلیل شعر انوری. تهران: سخن.
_______________. (1379). آیینه­ای برای صداها. تهران: سخن.
_______________.(1383الف). «نقش ایدئولوژیک نسخه بدل­ها». نامه­ی بهارستان، سال 5، شماره­ی 1، صص 93-110.
_______________. (1383ب). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
شمس لنگرودی، محمد. (1390). تاریخ تحلیلی شعر نو. ج 3و 4، تهران: مرکز.
شوکینگ، لوین­ل. (1373). جامعه­شناسی ذوق ادبی. فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
صحرایی، قاسم و گلشنی، شهاب. (1388). «شور رهایی در اشعار پیش از انقلاب شفیعی­کدکنی». پژوهشنامه­ی ادب غنایی، سال 7، شماره­ی 12، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صص 73-104.
فرتر، لوک. (1392). لویی آلتوسر. ترجمه­ی امیر احمدی­آریان، تهران: مرکز.
فولادوند، عزت­اله. (1387). از چهره‌های شعر معاصر. تهران: سخن.
ولک، رنه و اوستین، وارن. (1390). نظریه­ی ادبیات. ترجمه­ی ضیا موحد و پرویز مهاجر، تهران: نیلوفر.
هی‎‌وود، اندرو.(1379). درآمدی بر اندیشه‌های سیاسی. ترجمه‌ی محمد رفیعی­مهرآیادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی (وزارت امور خارجه).
Nikki R. Keddie, Yann Richard. (2006). Modern Iran: Roots and Results of Revolution.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار