مقاله کوتاه: رخ به خون شستن کاسه‌گردانان (شرحی نو از یک بیت حافظ)

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسنده

دانشگاه اصفهان

چکیده

دیوان حافظ سرشار از ابیات بحث‌انگیز است در این سیاهه نیز نگارنده به نقد شروح یکی از این ابیات بحث‌انگیز پرداخته‌است. در بادی نقص‌ شروح قبلی نمودار گردیده‌است که شامل: توجه نکردن به فضای کلی غزل، شرح ناقص، توجه نکردن به فضای فکری حافظ و نکات دستوری و یک نسخه‌سازی است. کلید شرح بیت ترکیب «کاسه‌گردانان» و «این جفا» است که در شروح، اولی یا در معنای گدایی آمده‌است یا ساقی‌گری و دومی به عهد ذهنی جفای دوران امیرمبارزی است که متناسب با فضای غزل و فلسفة فکری حافظ نیست. کاسه‌گردانی در معنای برگرداندن کاسة شراب و کاسه‌گردان در حقیقت محتسب و عوامل اوست که کاسه‌های شراب را به زمین می‌ریزند. جفا نیز یعنی همین ظلم (کاسة شراب را تهی کردن) که با ایهامی چند پهلو زیبایی بیت را دو چندان می‌کند که از نظر حافظ عامل آن (کاسه‌گردانی) شایستة نفرین است. این شرح متناسب با واقعیت‌های تاریخی- اجتماعی فضای عصر امیرمبارزالدین است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A New Commentary on one Hemistich by Hafez: Washing the Face of the Beggar with Blood

نویسنده [English]

  • amir soltanmohamadi
unes
چکیده [English]

Short Article
 
 
Journal of Poetry Studies (Boostan Adab) of Shiraz University
 
A. Soltan Mohammadi*
Isfahan University
 
 
Abstract
Divan of Hafez is full of lines of poetry that are controversial.  In this paper, one hemistich is analyzed. First previous commentaries have been discussed and their shortcomings are explained such as, lack of attention to the general atmosphere of the poem, incomplete analysis, and grammatical points. The key points in commenting upon this verse are the "kase gardanan" and "in jafa" that are usually explained as beggars and persecution at the time of Amir al-Mubarez al-Din. I argue that the words mean upsetting the cup of wine by the mohtaseb, or the police. Jafa or persecution is emptying the cup and the person who does it is cursed. This description is suitable for the social-historical realities of the time of Amir al-Mubarez al-Din.
 
 



* PH.D. of Persian Language & Literature, amir.soltanmohamadi@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Begging
  • Drooping Tulip
  • Rewashing

مراجع

زنگی وی که در بستر بیماری است این بیت را آوردهاستعلامی، محمد. (1382). درس حافظ. تهران: سخن.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1367). «بر گرداگرد چند بیت حافظ»، حافظ­شناسی، ج6، به کوشش سعید نیازکرمانی، صص 81-72. تهران: چاپ نقش جهان.
اکبرآبادی، بدرالدین. (1333). بدرالشروح. پاکستان: انصاری.
امین­ریاحی، محمد. (1374). گلگشت و شعر و اندیشه­ی حافظ. تهران: علمی.
اهور، پرویز. (1368). «تصویری گاه مخدوش از حافظ».  آدینه. شماره­ی 35، صص صص 18-22.
ثروتیان، بهروز. (1380). شرح غزلیات حافظ. تهران: پویندگان دانشگاه.
جاوید، هاشم. (1375). حافظ جاوید. تهران: فرزان روز.
جوینی، عطاملک. (1386). تاریخ جهان­گشا. تصحیح علامه قزوینی. شرح سیدشاهرخ موسویان، تهران: دستان.
حافظ، شمس­الدین‌محمد. (1383).دیوان حافظ.شرح خلیل خطیب­رهبر، تهران: صفیعلی­شاه.
ـــــــــــــــــــــــ (1362). دیوان حافظ. تصحیح پرویز خانلری، تهران: خوارزمی.
حسینی، محمد. (بی­تا). تحفه­ی حکیم مؤمن (یا تحفة­المؤمنین). با مقدمه­ی محمود نجم‌آبادی، تهران: کتابفروشی مصطفوی، (چاپ سربی).
حمیدیان، سعید. (1392). شرح شوق. تهران: قطره.
خاقانی، افضل­الدین. (1388). دیوان خاقانی. تصحیح ضیاء­الدین سجادی. تهران: زوّار.
ختمی‌لاهوری، عبدالرحمن‌بن‌سلیمان.(1374). شرح عرفانی غزل­های حافظ. تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاء­الدین. (1375). حافظ­نامه. تهران: علمی فرهنگی.
دهخدا، علی­اکبر. (1336). لغت­نامه، تهران: مجلس شورا.
ذوالنور، رحیم. (1367). در جست­وجوی حافظ. تهران: زوّار.
زریاب خویی، عباس. (1368). آیینه­ی جام. تهران: علمی.
سودی‌بسنوی، محمد. (1368).شرح سودی بر حافظ.ترجمه­ی عصمت ستارزاده.تهران: زرین.
سیف‌فرغانی، محمد. (1364). دیوان سیف فرغانی. تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: فردوسی
شمیسا، سیروس. (1388). یادداشت­های حافظ. تهران: علمی.
عابدی، محمود. (1373). «لاله­ی کاسه‌گردان» مجله­ی دانشکده­ی ادبیات، شماره‌های 4 و 5، صص94-104.
عبید زاکانی، نظام­الدین. (1343). کلّیات عبید. به اهتمام پرویز اتابکی، تهران: زوار.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1361). دیوان. به­کوشش حسین ملکی، تهران: چکامه.
عقیلی خراسانی. (1371). مخزن­الأدویه. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
غنی، قاسم. (1356). یادداشت­ها و حواشی غنی بر دیوان حافظ. تهران: سیروس.
قیصری، ابراهیم. (1393). یک نکته از این معنی. تهران: جامی
کزازی، میرجلال­الدین. (1385). گزارش دشواری­های خاقانی. تهران: مرکز.
مرتضوی، منوچهر. (1388). مکتب حافظ. تهران: توس.
مولوی، جلال­الدین بلخی. (1387). مثنوی معنوی. به تصحیح استاد فروزانفر. تهران: نگاه.
نیساری، سلیم. (1386). دفتر دگرسانی غزل حافظ. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
هروی، حسینعلی. (1367). «نقدی بر کلک خیال­انگیز». حافظ­شناسی. ج6، به کوشش سعید نیازکرمانی. صص 181-146. تهران: نقش جهان.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار