خدای وحدت وجودی و تصاویر برآمده از آن در آثار منظوم عطار نیشابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار دانشگاه گلستان

چکیده

اندیشه وحدت وجود یکی از اندیشه های غالب در عرفان است. عطار نیشابوری نیز به عنوان یکی از نمایندگان عرفان اسلامی، طبیعتاً از اندیشه وحدت وجود متاثر بوده است. بسیاری از تصاویری که عطار نیشابوری از خداوند و رابطه او با انسان و طبیعت عرضه کرده در چارچوب اندیشه وحدت وجود جای می‌گیرد. این مقاله در پی آن است تا پر بسامدترینِ این تصاویر را در آثار منظوم عطار بررسی و تحلیل کند. همچنین از آنجا که از اندیشه وحدت وجود، سه قرائت (یعنی عینیت، متافیزیک سطوح و تجلی) موجود است کوشش شد تا رابطه این قرائت های سه گانه از وحدت وجود با تصاویر مذکور سنجیده شود تا نشان داده شود عطار احتمالا به کدام یک از قرائت های سه گانه از وحدت وجود گرایش داشته است. در نتیجه این پژوهش روشن شد که چهار تصویر « آشکارِ نهان »، « بحر» ، « خورشید » و « سیمرغ » بیشترین بسامد را در بین تصاویر وحدت وجودی از خدا در آثار منظوم عطار دارد . در هر تصویر به « رابطه خدا و جهان و انسان » ، « خدای درون » ، « راه وصال » و « تجربه عرفانی » پرداخته شد. در همه تصاویر جهان و انسان جزوی از خدا و وابستة گریز ناپذیر آن دانسته شده است. تمنای انسان برای رسیدن به گونه‌ای در او تعبیه شده است. این تصاویر زمانی که خصلت تجربی می‌یابند و حاصل مکاشفات عرفانی هستند غالباً صورتی متناقض‌نما پیدا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

pantheism and its images in attar's verses

نویسندگان [English]

  • iman zargaran 1
  • hoseinali ghobadi 2
  • homayun jamshidian 3
2 tarbiat modares university
3 golestan university
چکیده [English]

Pantheism is one of the dominant concepts in mystical thought, and it is said that this concept is basically originated from mystical experiences of mystics. Attar Neishabouri as a Muslim mystic (Sufi) was influenced by the concept of Pantheism and tried to express the concept in the form of literary images in his verses. In this article, Authors intended to discover how images in Attar’s verses are employed to illustrate Pantheism. As a result, it is known that Attar used four images including ‘Hidden Apparent’, ‘Ocean’, Sun’ and, ‘Simorq’ in high frequency in his verses to depicting the abstract notion of Pantheism. Also, as there are three approach to Pantheism, i.e. Identity, Metaphysics of levels and Manifestation, the Authors tried to demonstrate the connection between images and these three approaches to Pantheism. One of the common characteristics between these images are being paradoxical especially when it comes to realm of mystical experience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attar neishabouri
  • pantheism
  • mysticism
  • image of god

مراجع

ابراهیمی­دینانی، غلامحسین.(1385). دفتر عقل و آیت عشق. ج1، تهران: طرح نو.
اتونی، بهزاد؛ اتونی، بهناز. (1389). «وحدت وجود از دیدگاه یک عارف و یک فیلسوف». عرفانیات در ادب فارسی(ادبستان). دوره­ی 1، شماره­ی 4، صص 106-118.
استیس، و.ت. (1361). عرفان و فلسفه. ترجمه­ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1381). خدا و انسان در قرآن. ترجمه­ی احمد
___________. (1389). صوفیسم و تائوئیسم. ترجمه­ی محمدجواد گوهری، تهران: روزنه.
پلنت، استیون. (1382). سیمون وی. ترجمه­ی فروزان راسخی، ویراسته­ی مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
پورنامداریان، تقی. (1386الف). دیدار با سیمرغ؛ شعر و عرفان و اندیشه­های عطار. ویراست 3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
پورنامداریان، تقی. (1386ب). رمز و داستان­های رمزی. تهران: علمی و فرهنگی.
جهانگیری، محسن. (1359). محیی­الدین ابن­عربی چهره­ی برجسته­ی عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.
ریتر، هلموت. (1388). دریای جان؛ سیری در آراء و احوال شیخ فریدالدین عطار نیشابوری. ترجمه­ی عباس زریاب­خویی و مهرآفاق بایبوردی، تهران: الهدی.
سهروردی، یحی­بن­حبش (1388). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
شایگان، داریوش. (1387الف). هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمه­ی باقر پرهام، تهران: فرزان روز.
ــــــــــــــــ. (1387ب). آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمه­ی جمشید ارجمند، تهران: فرزان روز.
عطار نیشابوری، فریدالدین.  (1385). منطق­الطیر. مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
________________. (1386). دیوان عطار نیشابوری. به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
________________. (1388ب). اسرارنامه. مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی،
ویرایش2، تهران: سخن.
عین­القضات همدانی، عبدالله­بن محمد. (1386). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران،  تهران: منوچهری.
_______________________. (1387). نامه­ها. به اهتمام علی­نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
کاکایی، قاسم. (1389). وحدت ­وجود به روایت ابن­عربی و مایستر اکهارت. تهران: هرمس.
کربن، هانری. (1393). چشم­اندازهای معنوی و فلسفی: اسلام ایرانی. ج2، مقدمه و ترجمه­ی انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
________. (1394). چشم­اندازهای معنوی و فلسفی: اسلام ایرانی. ج3، مقدمه و ترجمه­ی انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا
کریمی، سودابه. (1393). بانگ آب (دریچه­ای به جهان­نگری مولانا). موخره: مصطفی ملکیان، تهران: رشد آموزش.
مالمیر، تیمور و همکاران. (1386). «تبیین متناقض­نمای وحدت و کثرت در آثار عطار». نشریه­ی دانشگاه ادبیات و علوم انسانی تبریز، دوره­ی 50، شماره­ی 201، صص 97-118.
نجم­الدین رازی، عبدالله­بن­محمد. (1387). مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
Netton, ian Richard .(1994). Allah transcendent: studies in the structure and semiotics of eslamic philosophy, theology and cosmology, Curzon press.
Owen. H.p. (1971). Concepts of deity, London macmillan.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار