سیر تحول مفهومی واژة "خود" در منطق‌الطیر بر اساس فرایند فردیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه ازاد اسلامی واحد رود هن

2 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی رود هن

چکیده

واژه‌ی "خود"یا "خویشتن" در دو حوزة دستور زبان فارسی و روانشناسی کاربرد فراوانی دارد. خود به همراه خویش و خویشتن در دستور زبان فارسی به عنوان ضمیر مشترک به کار می‌رود و در روانشناسی یونگ، خود مظهر "تمامیت" است. از آنجا که واژه‌ی مذکور در نتیجه‌ی منطقالطیر عطار نقش فراوان دارد و همچنین قابل تاویل بر مبنای نظریات روان‌شناختی یونگ است، در این مقاله تلاش بر آن است تا با رویکردی توصیفی – تحلیلی سیر تحول مفهومی آن براساس "فرایند فردیت" بررسی و تحلیل گردد.
مطابق نتایج، در منطق‌الطیر دو نوع خود (خود سایه‌ای و خود کهنالگویی) می‌توان دریافت نمود که ناظر به دو جنبه‌ی "جسم و روان" است. خود سایه‌ای (ضمیر مشترک) در پایان منطق‌الطیر همانند سی مرغ تحول یافته ‌است؛ زیرا احساس این همانی یا یکی شدن با الگوی اصلی (سیمرغ) را در انسان برمی‌انگیزاند و بدین وسیله واقعیت ( تمامیت) را تحقق‌پذیر میسازد. وحدتی که از نظر عطار و روانشناسی نوین نیمه تمام است نه کمال مطلق؛ زیرا کمال مطلق تنها در خداوند تحقق می‌یابد. هم از نظر یونگ و هم از نظر عطار هدف سیر فردانیت کمال نیست، بلکه کامل شدگی است."خود" حاصل وحدت سی مرغ (خودآگاه یا خود سایه‌ای) و سیمرغ (ناخودآگاه ) است. عطار این مفاهیم فلسفی – عرفانی را در قالب تصاویر نمادین در منطقالطیر بازآفرینی نموده است. این فرایند (فردیت) سبب میشود تا آشفتگیها و نابسامانیهای ناشی از جدایی دو ساختار روان و جسم از بین برود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Conceptual Evolution of the "self" (khod) in Manṭiq-uṭ-Ṭayr

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Tavoosi 2
  • Shahin Ojaq Alizade 2
1
2 Professor of department of Persian Language and Literature, Roodehen Branch,
چکیده [English]

 
 Abstract
 
The term "self" is frequently used in Persian grammar and psychology.  Self  (khod), the word "you" (kheesh)  and the word "yourself" (Kheeshtan) are used as a common pronoun in Persian grammar; in the psychology of Jung self represents integrity. The word has a significant role in 'Attar's logic and can be analyzed based on Jung's psychological theories. In this paper, we analyze the process of conceptual development based on the "individuality process".  .It is argued there are two types of self—shadow and archetypal self that can be seen in two aspects of "body and soul." The shadow (the common pronoun) is transformed at the end like the thirty birds, since this feeling of unity  like Simorgh is aroused in human beings, thereby realizing reality (unity and integrity). The unity  is incomplete according to  'Attar and modern psychology because absolute perfection is realized only in God, and Simorgh is only part of the "self" (collective unconscious), not all of it. For both Jung and 'Attar, the goal of individuality process is not perfection. "Self" is the result of the unification of the thirty birds (self-conscious or shadow) and Simorgh (unconscious). Attar has recreated these philosophical-mystical concepts in theform of symbolic images in Manṭiq-uṭ-Ṭayr..
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Simorgh
  • Self
  • 'Attar
  • Individuality process
  • archetype
  • Jung

مراجع

الیاده، میرچا.(1390). اسطوره­یبازگشتجاودانه­. ترجمه­ی­ بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
 پروینی، خلیل و همکاران. (1396). «از «همانندسازی» تا «فردیت»؛ چالش «خود»شدن در اشعار نسیمی با تکیه بر نقد روانکاوانه­ی کهن‌الگوی انسان کامل». نقد ادبی، دوره­ی 10، شماره­ی 38، صص121– 145.
رضی، هاشم.(1379). حکمت خسروانی. تهران: بهجت.
روزبهانی، رویا و پورمند، حسن­علی.(1397). «تحلیل کهن­الگویی الهی­نامه­ی عطار (داستان زن صالحه) براساس نظریات یونگ». شعرپژوهی، سال 10، شماره­ی 1، صص 23–44.
شولتز، دوان­پی و همکاران.(1378). تاریخ روان­شناسی. ترجمه­ی علی­اکبر سیف، تهران: دوران.
عطار، فریدالدین.(1366). دیوان عطار. تصحیح تقی تفضّلی، تهران: ترجمه و نشر کتاب.
ـــــــــــــــ­­.(1389الف). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــ. (1389ب). منطق­الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
فرنبغ دادگی.(1390).  بندهش. گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
   قریشی، زهرا­السادات و همکاران.(1394). «گذر از افسانه­ی نارسیس به خویشتن در غزلیات شمس».  گوهر گویا، سال 9، شماره­ی اول، صص 1-34.
قشقایی، سعید. (1390). «بررسی کهن­الگوی سایه و انطباق آن با نفس در مثنوی­های عطار».  ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، دوره­ی 7، شماره­ی25، صص143-166.
محمدی، فرزانه و همکاران.(1393). «قرائت کهن­الگویی منطق­الطیر عطار». نثرپژوهی ادب فارسی، دوره­ی 17، شماره­ی 36، صص 135-160.
 مورنو، آنتونیو.(1392). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه­ی­ داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.
  والت اوداینیک، ولودیمر.(1379). یونگ و سیاست. ترجمه­ی علی­رضا طیب، تهران: نی.
 یاوری، حورا.(1387). روان­کاوی و  ادبیات. تهران: سخن.
  یونگ، کارل­گوستاو.(1389). انسان و سمبل­هایش. ترجمه­ی­ محمود سلطانیه، تهران: دیبا.
 ــــــــــــــــــ. (1368). چهار صورت مثالی. ترجمه­ی پروین فرامرزی، مشهد: نشر معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.  
ـــــــــــــــــــ. (1382).  اسطوره­ای نو (نشانه­هایی در آسمان). ترجمه­ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــ. (1392) روان­شناسی و کیمیاگری. ترجمه­ی محمود بهفروزی، تهران: جامی.
Jung, Carl G. (1959). Aion (Researches into the Phenomenology of the Self). Tr. R. F.C. Hull. New York: Bollinger Foundation Inc.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار