نزاع بر سر معنا در گفتمان شعر انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات دانشگاه اراک

2 استاد دانشگاه اراک

3 مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

شعر انقلاب محصول کشمکش گفتمان‌های مختلفی است که از اواخر دهة چهل تا اواخر دهة پنجاه فضای ادبی جامعه را با مفاهیم و مضامین انقلابی و اعتراضی خود انباشته بودند. در این پژوهش موضوع کشمکش گفتمان ادبی سکولار دربرابر گفتمان ادبی اسلام‌گرا بررسی شده‌است.در این بررسی از نظریة تحلیل گفتمان ( از منظر ارنستو لاکلو و شانتال موف) و همچنین آراء گفتمان‌شناسانة میشل فوکو استفاده شده‌است.کشمکش دو گفتمان یادشده عمدتا بر سر معنا و تلاش آنها برای صورت‌بندی مفاهیم در شعر انقلاب بوده‌است. در این بررسی از نکاه تاریخی و جریان‌شناسانه نیز غفلت نشده‌است. روند شکل‌گیری مفهومی به‌نام شعر انقلاب از رهگذر همین کشمکش‌ها واکاوی شده‌است. بر اساس این پژوهش شعر انقلاب اسلامی حاصل گسست معرفت‌شناختی (به تعبیر فوکو) از جریان تثبیت‌شدة سکولار و طرد آن بود. در نتیجه این کشمکش، شعر انقلاب با مداخلة هژمونیک نهاد سیاسی برآمده از انقلاب، صورت‌بندی تازه‌ای به خود پذیرفت. این جریان متفاوت نوعی از شعر سیاسی را به‌وجود اورد، که شعر انقلاب اسلامی خوانده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Controversy over meaning in the discourse of revolutionary poetry

نویسندگان [English]

  • farhad karami 1
  • hasan heydari 2
  • Ali sabaghi 3
  • mohsen zolfaghary 2
1 Department of Literature, University of Arak
2 Arak University
3 Arak University
چکیده [English]

The revolutionary poetry is a product of the strife amongst various discourses which had suffused the Iranian society’s literary arena from the late 40s till late 50s. In the present research, the topic of the struggle in between secular literary discourse and Islamic literary discourse, has been delved into. In order to conduct this study, discourse analysis Theory (from the standpoint of Ernesto Laclau and Chantal Mouffe) has been applied. While Foucault discourse opinions have also been used. The strife between the two mentioned discourses has mainly been over their meaning and their attempts to reform ate the concepts of revolutionary poetry. Historicity and phenomenology of literary have not been dropped out either. the process of conceptual formation named revolutionary poetry has been analyzed through there conflict. According to this study, the poetry of the Islamic Revolution resulted of some epistemological breakdown (in Foucault words) of the previously stabilized process with its find exclusion. As a result of this struggle, the revolutionary poetry adopted a new formulation with the hegemonic intervention of the new political institution, having emerged from the revolution. This different current brought about a type of political poetry, called the Islamic Revolution's poesy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution poetry
  • discourse analysis
  • secular literary discourse
  • Islamic literary discourse
  • Discourse strife
«از قلم در راه آزادی ملت استفاده کنید». (1357). گزارش دیدار اعضای کانون نویسندگان با امام خمینی، کیهان،‌ سه‌شنبه، یک اسفند، ص 3.
براهنی، رضا.(1358). ظل‌الله. تهران: امیرکبیر.
پورقمی، ناصر. (1359). «هنرمندان ایران و بن‌بست‌های کنونی، چه باید کرد؟». شورای نویسندگان و هنرمندان ایران، سال اول، شماره­ی 1، صص 12- 28.
حسین‌پورچافی، علی.(‌1384). جریان‌های شعری معاصر فارسی؛ از کودتا 1332 تا انقلاب 1357. تهران: امیرکبیر.
حسینی،‌ حسن.(‌1386).  هم‌صدا با حلق اسماعیل.  تهران: سوره­ی مهر.
خویی، اسماعیل.(۱۳۴۹).  بر بام گردباد. تهران: رز.
ـــــــــــــــ.(1359). «آمیزگان تخمه­ی چنگیز و دودمان ابوجهل».  اندیشه­ی آزاد، دوره­ی جدید، سال 1‌، شماره­ی 4، ص33.
روزبه، ‌محمدرضا.(1393). «شاعران انقلاب اسلامی و نقد فرهنگ غربی». ادبیات انقلاب اسلامی، دوره­ی 1، ‌شماره­ی 1، صص76-95.
«روشنفکران و انقلاب». (1358). کتاب جمعه، سال 1، شماره­ی5، هشتم شهریور، صص2-14
زرقانی، مهدی.(1394). چشم‌انداز شعر معاصر ایران؛ جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم. تهران: ثالث.
زندیان، ماندانا.(1392). بازخوانی ده شب. هامبورگ: بنیاد داریوش همایون برای مطالعات مشروطه‌خواهی.
سلطان‌پور، سعید.(۱۳۴۷). صدای میرا. تهران : روز.
______________.(۱۳۵۶). از کشتارگاه. بی‌جا، بی‌نا.
سلطانی،‌ علی‌اصغر.(1381). قدرت،‌گفتمان و زبان؛ ساز و کارهای قدرت در جمهوری اسلامی. تهران: نی.
شاملو، ‌احمد.(1381). مجموعه آثار؛ دفتر یکم: شعرها. تهران: زمانه و نگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (۱۳۷۶) آیینه‌ای برای صداها (هفت دفتر شعر: زمزمه‌ها، شبخوانی، از زبان برگ، درکوچه‌باغهای نیشابور، مثل درخت در شب باران، از بودن و سرودن، بوی جوی مولیان). تهران: سخن.
شمس­لنگرودی، محمدتقی.(1377). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
صفارزاده، طاهره. (‌۱۳۳۶) «سفر پنجم». تهران: رواق.
ضیایی، حسام؛ صفایی­سنگری، علی.(1396). «بررسی جامعه‌شناختی شعر انقلاب اسلامی حدفاصل سال‌های 1357- 1359 هجری شمسی». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات،‌ دوره‌ی 9، شماره­ی 1، صص 159-182.
ضیمران، ‌محمد.(‌1390). میشل فوکو: دانش و قدرت. تهران: هرمس.
طاهری،‌ قدرت‌الله.(1393). بانگ در بانگ؛ طبقه‌بندی، نقد و تحلیل جریان‌های شعری معاصر ایران از 1357 تا 1380. تهران: علمی.
فرکلاف، نورمن.(1389). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
قیصری، علی.(1373). «نقد ادب ایدئولوژیک».  ایران­نامه، سال 12، شماره­ی 2، بنیاد مطالعات ایران؛ نیویورک، صص 233-258.
ــــــــــــ (1393) «روشنفکران ایران در قرن بیستم؛ از مشروطیت تا پایان سلطنت»، ترجمه‌ی محمد دهقانی، تهران: هرمس
کسرایی، سیاوش. (۱۳۵۷) «از قرق تا خروسخوان». تهران: مازیار.
ــــــــــــــــ (1380). به سرخی آتش به طعم دود. تهران: کتاب نادر.
کوش‌آبادی، جعفر. (۱۳۴۸) «برخیز کوچک‌خان». تهران: نیل
گلسرخی،‌ خسرو. (1377) بیشه‌ی بیدار؛ از مجموعه شعرها و مقاله‌ها. به کوشش مجید روشنگر، تهران: مروارید
لاکلاو، ارنستو؛ موف، شانتال.( ۱۳۹۳) «هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال»، ترجمه‌ی محمد رضایی، تهران: ثالث
متین،‌ غلامحسین.(1361). «چهار نامه پیرامون شعر و هنر امروز ایران».شورای نویسندگان و هنرمندان ایران، ‌دفتر 6،‌ صص 10-22.
معلم­دامغانی، علی.(1360). رجعت سرخ ستاره. تهران: حوزه­ی اندیشه و هنر اسلامی.
موسوی­گرمارودی، علی.(۱۳۴۹). عبور. تهران: رز.
______________، (نویسنده و گوینده). (1356). «شعرخوانی در شب‌های شعر انستیتو گوته». نوار صوتی، شب پنجم، بیست‌ودو مهرماه.
______________.(۱۳۵۷). سرود رگبار. تهران: رواق.
______________.(۱۳۵۸). در فصل مردن سرخ. تهران : راه امام.
میرزازاده، نعمت. (۱۳۴۹) «سحوری». تهران: رز
میلز، سارا.(1393). گفتمان. ترجمه­ی مؤسسه­ی خط ممتد اندیشه زیر نظر نرگس حسن‌لی، تهران: نشانه.
هراتی، سلمان. (1390). مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی. تهران: ‌دفتر شعر جوان.
یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز.(1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه­ی هادی جلیلی، تهران: نی.