نقش تداعی در ساخت‌یابی خلاقانه‌ی حکایت شیخ احمد خضرویه و گریه کردن کودک حلوا‌فروش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه اراک.

2 پژوهشگر دوره پست دکتری دانشگاه اراک

چکیده

یکی از بارزترین و فعال‌ترین ویژگی‌های مؤثر بر شاعران در زمان سرودن شعر، مسئلة تداعی است. تداعی، فرایندی است که به صورت غیر‌ارادی، در ذهن ظاهر می‌شود و میان خاطرات، تصاویر، درونمایه‌ها و انباشته‌های ذهنی، ارتباط برقرار می-کند. از آنجا که آفرینش هر اثر ادبی جدید، مستلزم تخطّی و خروج از هنجار متون نافذ پیشین و خوانش خلاقانة آثار گذشته است؛ لذا، عنصر تداعی در ساخت یا بازسازی آثار ادبی، بویژه در جهت رهایی از اضطراب تأثیر آثار پیشینیان، نقش بسیار چشمگیری را داراست و زمینه‌های ایجاد بدخوانی خلاق را فراهم می‌کند. با عنایت به این که، جریان سیال ذهن و عنصر تداعی، از عوامل موثر بر ذهن مولانا، در زمان به نظم درآوردن حکایات بوده است؛ ازین‌رو، در پژوهش پیش رو، حکایتی از مثنوی معنوی مورد بررسی قرار گرفته است. بر طبق پژوهشی که انجام شده است، مشاهده شد که عنصر تداعی در تغییر دادن اصل موضوع حکایت، خلق درونمایه‌های فرعی، ترسیم فضایی بی‌زمان و بی‌مکان، نکره ذکر شدن شخصیت اصلی، نزدیکی شاعر از زاویة دید درونی به دانای کل، چند بعدی شدن شخصیّت داستانی و ... تأثیرات عمده‌ای داشته است و با تغییر سطح جدید، نسبت به سطوح ماقبل، سبب تغییرات عمده‌ای در حکایت مولانا به نسبت حکایات مبدأ شده است. در این پژوهش، پس از آشنایی با عنصر تداعی، شاخصه‌های آن، شناخت نظریة بدخوانی خلاق و اضطراب تأثیر، چگونگی تأثیر تداعی بر روند بدخوانی خلاق مولانا در حکایت شیخ احمد خضرویه و کودک حلوا فروش، بررسی شده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of association in the Creative construction of Sheikh Ahmad Khazraviyeh and cry baby Halva sale

نویسندگان [English]

  • mehrdad akbary gandomani 1
  • mehdi reza kamali baniani 2
1 the asistant professor of arak university
2 The post researcher of arak university
چکیده [English]

One of the most prominent and most influential features of poets when composing poetry is the issue of association. therefore, the element of association in the construction or restoration of literary works, especially in order to get rid of the anxiety of the effects of the works of the predecessors, plays a very significant role, It provides the grounds for creative malnutrition. Considering that the flow of the fluid of mind and the element of association was one of the factors influencing Mowlana's mind, it was time to order the anecdotes; hence, in the forthcoming research, an anecdote about spiritual mathnavi has been studied. According to a research that was carried out, it was observed that the element of association in changing the essence of the subject of the story, the creation of sub-themes, the drawing of space without time and space, the lack of mention of the main character, the proximity of the poet from the angle of inner vision to the wise The whole, multi-dimensional character of the narrative, and ... have had a major impact, and by changing the new level, it has caused major changes in Rumi's stances relative to the precepts.in this research, after familiarizing with the element of association, its characteristics, the recognition of the theory of creative mischief and the effect of anxiety, the effect of association on the creative process of Mowlana's insanity in the story of Sheikh Ahmad Khidravieh and the child Halva Sale.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creative illusion
  • Association
  • fictional elements
  • spiritual Mathnavi

مراجع

آتش­سودا، محمدعلی.(1383). رؤیای بیداری. فسا: دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا.
ابوالخیر، محمدبن­منور.(1378). اسرارالتوحید. تهران: امیر مستعان.
اخوت، احمد.(1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
استالی، براس؛ اولیور، آلن­بولاک.(1369). فرهنگ اندیشه­ی نو. ترجمه­ی کریم امامی، تهران: مازیار.
اسکولز، رابرت.(1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه­ی فرزانه­ی طاهری، تهران: آگه.
ایدل، لئون.(1374). روان­شناختی نو. ترجمه­ی ناهید سرور، تهران: شبآویز.
بصیر، آذر.(1377). راهنمای فیلمساز جوان. تهران: امیرکبیر.
بیات، حسین.(1387). داستان­نویسی جریان سیال ذهن. تهران: علمی و فرهنگی.
بی­نیاز، فتح الله.(1387). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی. تهران: افراز.
پارسا، محمد.(1374). زمینه­ی روان­شناسی. تهران: بعثت.
پراین، لارنس.(1371). تأملی در باب داستان. ترجمه­ی محسن سلیمانی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
پورنامداریان، تقی.(1388). «تداعی و فنون ادبی». فنون ادبی، دانشگاه اصفهان، شماره­ی1، صص1-12.
تودوروف، تزوتان.(1377). منطق گفتگویی میخاییل باختین. ترجمه­ی داریوش کریمی، تهران: مرکز.
توکلی، حمیدرضا.(1383). «تداعی، قصه و روایت مولانا». مطالعات و تحقیقات ادبی، سال1، شماره­ی 3-4، صص9-37.
جابری­اردکانی، ناصر و همکاران.(1396). «بررسی تأویل و پیوند آن با تداعی معانی در معارف بهاء ولد». نثرپژوهی ادب فارسی، سال20، دوره­ی جدید، شماره­ی 42، صص53-72. 
جوکار، نجف؛ جابری اردکانی، ناصر.(1388). «درآمدی بر پیوند قصه­ها و محور طولی ابیات مثنوی». پژوهشنامه­ی زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، سال3، شماره­ی3، پیاپی11، صص21-40.
چندلر، دانیال.(1394). مبانیِ نشانه­شناسی. ترجمه­ی مهدی پارسا و زیرِ نظر فرزانِ سجودی، تهران: سوره­ی مهر.
حسام­پور، سعید.(1386). «تأثیر تداعی معانی بر ساختارهای داستان­های دفتر اول مثنوی». مجموعه­ی مقالات مولاناپژوهی، دفتر چهارم، به سعی غلامرضا اعوانی، تهران: موسسه­ی پژوهشی حکمت و فلسفه­ی میراث.
حسینی، سیدحسن.(1388). مشت در نمای درشت؛ معانی و بیان در ادبیات و سینما. تهران: سروش.
حیدرزاده­ی­سردرود، حسن. (1389). بررسی تصرفات مولانا در حکایات صوفیه. پایان‌نامه‌ی دکتری دانشگاه تربیت­مدرس.
داگلاس، استیون. (1384). نما به نما. ترجمه­ی محمد گُذرآبادی، تهران: بنیادِ سینمایی فارابی.
ریمون­کنان، شلموت.(1382). «مؤلفه­های زمان در روایت». ترجمه­ی ابوالفضل حری، فصلنامه­ی هنر، شماره­ی 53، صص 131-144. 
زرین­کوب، عبدالحسین.(1366). بحر در کوزه. تهران: علمی.
ـــــــــــــــــــــ .(1382). نقد ادبی. تهران: سخن.
سعیدی، عباس؛ شکری، یدالله. (1396). «کارکرد عنصر گفتگو در تبیین و پرداخت عناصر داستانی و ساختار روایی داستان کوتاه گورکن­های صادق چوبک». پژوهش­های نقدِ ادبی و سبک­شناسی، شماره­ی 3، (پی در پی 29)، صص61-90.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا.(1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس.(1376). بیان. تهران: فردوسی.
ـــــــــــــــ .(1389).  انواعِ ادبی. تهران: فردوسی.
شیری، قهرمان.(1389). «تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن». کاوش­نامه، سال11، شماره­ی 20، صص33-54. 
صحرایی، قاسم و همکاران.(1391). «عنصر گفتگو در تاریخ بیهقی». زبان و ادب فارسی، دانشگاه تبریز، شماره­ی 22، صص47-75. 
صدقی، مهرداد و همکاران. (1389). «تغییرات زاویه­ی دید و همبستگی آن با دگرگونی‌های هنرهای دیداری». هنرهای زیبا، شماره­ی 4، صص5-14. 
صفوی، کوروش.(1383). زبان­شناسی به ادبیات. ج2، تهران: سوره­ی مهر.
کادن، جی.ای.(1380). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمه­ی کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
کوپا، فاطمه.(1389). «بن­مایه­های نمادین و شگردهای روایی رمان ارمیا از سری داستان‌های دفاع مقدس». ادبیات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 2، شماره‌ی 3-4،  صص497-503.
لوئیس بری.(1383). پسامدرنیسم و ادبیات. ترجمه­ی حسین پاینده، تهران: روزنگار.
مستور، مصطفی.(1379). مبانی داستان کوتاه. تهران: مرکز.
مشفقی، آرش؛ علیزاده­خیاط، ناصر.(1389). «جریان سیّال ذهن در داستان­های مصطفی مستور». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره­ی17، صص 181-209.
مولانا، جلال­الدین­محمد­بن­محمد.(1375). مثنوی­معنوی(براساس نسخه­ی قونیه). ج2، به تصحیح عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی.
مهدی­پورعمرانی، روح­الله.(1368). آموزش داستان­نویسی. تهران: تیرگان.
میرصادقی، جمال.(1376). عناصر داستانی. تهران: سخن.
هجویری، علی­بن­عثمان.(1378). کشف­المحجوب. تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.
یاکوبسن، رومن.(1380). قطب­های استعاره و مجاز. ترجمه­ی کوروش صفوی. تهران: حوزه­ی هنری.
یونگ، کارل­گوستاو.(1359).  انسان و سمبول­هایش.  ترجمه­ی محمود سلطانیه، تهران: امیرکبیر.
نوریس، کریستوفر.(1385). شالوده­شکنی. ترجمه­ی پیامِ یزدانجو، تهران: مرکز.
Bloom, Harold. (1973). The anxiety of influence: A theory of poetry. Newyork and London: oxford university press.
chaplin, peter and Roger fowleR. (2006). the routledge dictionary of literary terms. London ad Newyork: routledge.
sauss are ,Ferdinand be .(1986).course de linguistique generale. Paris: payot
Philips, David. (2006). Quality of life; concept, policy and practice. London: Routledge.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار