بازتاب شیوه استیلایی زمامداران غزنوی و سلجوقی در اشعار درباری آن دوره(با نیم نگاهی به اندیشه ماکیاولی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه گیلان

2 استان سیستان و بلوچستان شهرستان سراوان مجتمع آموزش عالی سراوان

چکیده

نظریه استیلایی قدرت در ایران پس از اسلام، در دوره‌هایی که مذهب تسنن رواج داشته و کارآمدی و مصلحت‌نگری را جزء اصلی اندیشه‌های سیاسی خویش قرار داده، نمود بیشتری داشته است. بدین ترتیب، در دوره‌ی استیلای ترکان غزنوی و سلجوقی که بر مذهب‌تسنن بوده‌اند، تئوری استیلایی بازتاب وسیعتری یافت. از دیگر سوی، آنچه مطمح‌نظر ماکیاولی، متفکر بزرگ سیاسی سده‌های پانزدهم و شانزدهم ایتالیا بوده است، این مهم بود که چگونه می‌توان روش‌های اجرایی و درست به-دست داد تا بدان دستاویز، ایتالیا و فلورانس را از هجوم ویرانی و تباهی نجات داد. بنابراین، ماکیاولی نیز به‌واقع‌گرایی و مصلحت‌اندیشی در نظریات خویش، به عنوان دو رکن اساسی در امور سیاسی توجه عمده نمود. در این نوشتار، پس‌از بررسی اندیشه‌های مبتنی بر قدرت سیاسی در اسلام، تفکرات سیاسی در ایران پس از اسلام و تأثیر آن بر فرهنگ و ادب فارسی سده-های چهارم تا هفتم‌هجری از نظر گذرانده می شود و سپس به اندیشه های ماکیاولی و وجوه شباهت و تفارق آن با نظریه استیلایی قدرت در اشعار درباری پرداخته خواهد شد. بالطبع، شعر درباری آن دوران، بهتر از هرچیز دیگری می‌توانسته محل بازتاب نظریه استیلایی باشد. برخی از وجوه این نظریه که در اشعار درباری نمود داشته است عبارتند از: قدرت بی‌ملاحظه و ارعاب، سیاست جنگ، استفاده ابزاری ازمذهب و...

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflection of the Domination of Ghaznavid and Seljuk Rulers in the Poetry of that Period (considering Machiavelli's views)

نویسندگان [English]

  • mohammad javad sam khaniani 1
  • ahmadnoor vahidi 2
1 university of gilan
2 faculty member of Higher Educational Complex of Saravan
چکیده [English]

 
 
ABSTRACT
 
The secularist theory of power in post-Islamic Iran was more pronounced when the Sunni religion was prevalent putting efficacy and pragmatism at the heart of its political thought. Thus, during the rule of the Turks of Ghazni and Seljuk, who were adherent of Sunni religion, domination found a wider reflection. On the other hand, what Machiavelli, the great political thinker of the fifteenth and sixteenth centuries of Italy, considered important was to take practical decisions to prevent the destruction of Italy and Florence.  Therefore, Machiavelli also paid attention to efficacy and pragmatism as two pillars of political affairs. In this paper, political thought in Iran after Islam and its effects on the Persian culture and literature from the fourth to the seventh centuries are considered and then compared with Machiavelli's views on the subject. Consequently, the court poetry of that era could more than anything else, be a reflection of the dominant theory. Some of the aspects of this theory in court poetry include utmost power and intimidation, war policy, and the use of religion as a tool.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Machiavelli
  • Power
  • Domination
  • Ghaznavids and Seljukis
  • Court Poetry

مراجع

ابراهیمی­نژاد، ­مهدی و ابراهیمی­نژاد، ­غلامرضا.(1385). بررسی ­تطبیقی­ اندیشه­های ­ سیاسی ­در ­مدیریت ­اسلامی و مدیریت ­ماکیاولیستی. ­تهران: پلک.
اسکینر،­­ کوئنتین.(1373). ماکیاولی. ترجمه­ی عزت­الله فولادوند، تهران: طرح نو.
اشتراوس، لئو.(1373). فلسفه­ی سیاسی چیست؟. ترجمه­ی فرهنگ رجایی، تهران: علمی­وفرهنگی.
ــــــــــــــــــــ. (1394). «ماکیاولی و ادبیات کلاسیک». سیاست­نامه، سال­ 1، شماره­ی1، صص86-97.
انوری، علی­بن­محمد.(1376). دیوان­اشعار. ج1، به­کوشش ­محمد­تقی­ مدرس­رضوی، تهران: ­علمی وفرهنگی.
باسورث، ادموند­کلیفورد.(1384). تاریخ غزنویان. ج1و2، ترجمه­ی حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
برتلس، آ.ی.(1346). ناصرخسرو و اسماعیلیان. ترجمه­ی یحیی آرین­پور­، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
برونفسکی، ج.و.مازلیش.(1379). سنت روش فکری در غرب از لئوناردو تا هگل. ترجمه­ی لیلا سازگار، تهران: آگه.
بشیریه، حسین.(1381). آموزش دانش سیاسی(مبانی علم سیاست نظری). تهران: نگاه معاصر.
بلوم، ویلیام­تی.(1373). نظریه­های نظام سیاسی. ترجمه­ی احمد تدین، تهران: آران.
بیهقی، محمد­بن­حسین.(1393). تاریخ بیهقی. به­کوشش خلیل خطیب­رهبر، تهران­: مهتاب.
پولادی، کمال.(1387). تاریخ اندیشه­ی سیاسی در ایران و اسلام. تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــــ (1388). ­تاریخ اندیشه سیاسی در غرب (­از ماکیاولی تا مارکس). تهران: مرکز.
جهانبگلو، رامین.(1372). ماکیاولی و اندیشه­ی رنسانس. تهران: مرکز.
حاتمی، سعید.(1389). «اندیشه­ی ماکیاولی و تاریخ بیهقی». تاریخ ادبیات، شماره­ی 3/66، صص93-114.
حسینی(اخلاق)، سیدحسن.(1388). «فارابی و ماکیاولی». آیینه­ی معرفت، دوره­­ی7، شماره­ی19 صص145-173
خاتمی، احمد و رحیمی، علی­اصغر.(1391). «اندیشه­ی ماکیاولی و تاریخ بیهقی: نمایی از همسانی شرایط روزگار و همانندی­ها میان گفتارهای سعدی و اندیشه­های شهریار ماکیاولی». نقد زبان و ادبیات خارجی، دوره­ی5، شماره­ی8، صص53-73.
دهقانیان، جواد و نیکوبخت، ناصر.(1390). «نقد اخلاق­گرایی در کلیله­ودمنه با نیم­ نگاهی به اندیشه­های ماکیاولی».  نقد ادبی، دوره­ی4، شماره­ی14، صص133-159.
شریعت، فرشاد، نادری­باب­اناری، مهدی.(1390). «جدال اخلاق و سیاست در اندیشه خواجه ­نصیرالدین طوسی». پژوهشنامه­ی علوم سیاسی، سال7، شماره­ی1، صص 87-116.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا.­(1394). مفلس­کیمیا­فروش. تهران: سخن.
شوالیه­، ژان­ژاک.(1373).­ آثار بزرگ سیاسی از ماکیاولی تا هیتلر­. ترجمه­ی لیلا سازگار،­ تهران­: مرکز نشر دانشگاهی.
صفا­، ذبیح­الله.(1336). تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی. تهران: امیرکبیر.
طاهری، ابوالقاسم.(1380). تاریخ اندیشه­های سیاسی در غرب. تهران: قومس.
طباطبایی، سید­جواد.(1384). تاریخ اندیشه­ی سیاسی جدید در اروپا: جدال قدیم و جدید. بخش1، تهران: نگاه معاصر.
ـــــــــــــــــــــــــــ.(1389). زوال اندیشه سیاسی در ایران. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــ.(1392). خواجه­نظام­الملک طوسی،گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: مینوی خرد.
عنصری ­بلخی، ابوالقاسم حسن­بن­احمد.(1342). دیوان اشعار. به­کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: سنایی.
فاستر، مایکل.(1362). خداوندان اندیشه­ی سیاسی. ترجمه­ی جواد شیخ­الاسلامی، تهران­: امیرکبیر.
فرخی­سیستانی، علی­بن­جولوغ. (1385). دیوان اشعار. به­کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
فیرحی، داوود. (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نی.
ـــــــــــــــــــ.(1388). تاریخ تحول دولت در اسلام. قم: دانشگاه مفید.
قادری، حاتم.(1388). اندیشه­های سیاسی در اسلام و ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
قاضی­مرادی، حسن. (1393). نگاهی اجمالی به ­عصر زرین فرهنگ ایرانی.­ تهران:  کتاب آمه.
کاتوزیان، همایون.(1391). ایرانیان (دوران باستان تا دوره­ی معاصر). ترجمه­ی حسین شهیدی، تهران: مرکز.
کرمر، جوئل.(1375). احیای فرهنگی در عهد آل­بویه. ترجمه­ی محمد­سعید حنایی­ کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کوئینتن، آنتونی.(1371). فلسفه­ی سیاسی.­ ترجمه­ی مرتضی اسعدی، تهران: المهدی.
لمبتون، ای.کی.اس.(1374). دولت و حکومت در اسلام. ترجمه­ی سید­عباس صالحی و محمدمهدی فقیهی، تهران: عروج.
ماکیاولی، نیکولو.(1375). شهریار. ترجمه­ی داریوش­شایگان، تهران: مرکز.
ــــــــــــــ.(1394). گفتارها. ترجمه­ی محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
مطهرنیا، مهدی.(1368). قدرت، انسان و حکومت. تهران: نشر­ نویسنده.
منسفیلد، هاروی.(1392). «آغاز غیرقانونی حکومت قانون، مقدمه­ای بر ­شهریار ماکیاولی». ترجمه­ی زانیار ابراهیمی، مهرنامه، سال­4، شماره­ی33، صص 251-262.
نرخشی، ابوبکر­محمد.(1363). تاریخ­بخارا. به­کوشش محمدتقی مدرس­رضوی­، تهران: توس.
نقیب­زاده،­ احمد.(1394). «فقر آزادی خواهی». سیاست­نامه، سال­1، شماره­ی1، صص27-35.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار