تحلیلِ نگاشت مفهومیِ «بهار» و خوشه‌های‌ استعاری آن در غزلیّات شمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار،ایران

3 دانشیارزبان وادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری سبزوار،ایران

4 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری ،سبزوار،ایران

چکیده

«استعاره­ی مفهومی» در چارچوب معناشناسی ­شناختی، بر نقش تجربیّات در ساختاربخشیدن به مقوله­های ذهن و ادراک مفاهیم، تأکید می­ورزد. فصول سال، یکی از تجربی‌ترین حوزه­ها، برای تبیین جهان­بینی عرفانی هستند. در این میان، توجّه مولانا بیش از همه­ی فصل­ها، به «بهار» است. پژوهش نشان می­دهد، «بهار» در غزلیّات مولانا، به­عنوان یک نگاشت مفهومی کلان، با همه­ی نمودهای دیدنی، شنیدنی، بوییدنی، چشیدنی و بسودنی خود، در خدمت تبیین جهان­بینی­ای شهودی و تبیین مفاهیمی چون «حق»، «غیب»، «عشق»، «عاشق»، «روح»، «تجلّی» و «وصال» است. این نگاشت مرکزی توانسته است، با بهره­گیری از جنبه­های استعاره­ساز بهار و خوشه­های تصویری مرتبط و متضادّ و نیز قدرت تناظرپذیری استعاره­ها، شبکه­ای از ­استعاره­ها را گرد خود بیافریند؛ استعاره­هایی که به دلیلِ وابستگی با نگاشت مرکزی، در اصالت هنری سبک مولانا و انسجام درون‌متنی غزل­ها نقش بسزایی دارند. همچنین کاربرد این نگاشت مفهومی در بافت غزل مولانا، از نظر فکری، مولانا را عارفی اهل بسط ­معرفّی می­کند و نشان می­دهد همه­ی استعاره­های مربوط به «بهار» خرده­استعاره­هایی هستند که در حمایت از کلان­استعاره­ی «معرفت تجربه­ای خوشایند و انبساط­انگیز است» به­وجودآمده­اند؛ ازاین­رو انبساط روحی مولانا در غزلیّات، پابه­پای خوشه­های استعاری پیش می­رود و اصالتِ بینش را با اصالتِ سبک درمی­آمیزد.
واژه­های کلیدی:

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The analysis of conceptual mapping "spring" and its metaphorical clusters in Shams' Ghazals

نویسندگان [English]

  • hasan tofighi 1
  • Ali Tasnimi 2
  • mehyar Alavi Moghaddam 3
  • Ebrahim Estaji 4
1 PhD. Student of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University,sabzevar,Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University,sabzevar,Iran
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University,sabzevar,Iran
4 Hakim Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University,Sabzevar,Iran
چکیده [English]

 
Abstract
 
The Conceptual metaphor in the context of the cognitive linguistics emphasizes the role of experiences in structuring the categories of mind and cognition of concepts. The seasons of the year are the most experimental areas for explaining the mystical worldview. Meanwhile, Mowlana is more interested in spring. This research shows that "spring" in the Mowlana's Ghazals, as a macro meaning-making trait, with all its visual, audible,  olfactory, tastable, and  tactile presentation , serves as an explanation for an intuitive worldview and concepts such as the truth, occult (Gheib), love, lover, spirit, manifestation and unification. The focal point of his poems, in fact, comprises a network of metaphor through the metaphorical aspects of "spring" and related and even contrasting image clusters, as well as the symmetrical power of metaphors; metaphors that, due to their dependency on the central meaning, play an important role in the artistic originality of  Mowlana's style and the in-text coherence of the ghazals.  Also, the use of this conceptual mapping in the context of Mowlana's Ghazals, intellectually, shows Mowlana as a mystic beliving in bast (expansion). He, then, shows that all spring-metaphors or spring-related ones are micro metaphors deriving from the macro-metaphor asserting that "knowledge is a pleasant experience". Then, this spiritual expansion in Mowlana's Ghazals goes hand in hand with metaphorical clusters, resulting in the unification of the uniqueness of his insight into the uniqueness of his poetic style.



 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: cognitive metaphor
  • conceptual metaphor
  • conceptual mapping of spring
  • macro and micro- metaphors
  • Mowlana

مراجع

بارسلونا، آنتونیو. (1390). استعاره و مجاز با رویکردی شناختی. برگردان فرزان سجودی، لیلا صادقی و تینا امراللهی، تهران: نقش جهان.
بهنام، مینا. (1389).«استعاره­ی مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی، سال3، شماره‌ی10، صص91-114.
حسینی، ندا. (1393). بررسی مفهوم شمس در غزلیّات مولانا بر اساس رویکرد شناختی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.
خلیلی­جهان­تیغ، مریم. (1380). سیب باغ جان: جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا. تهران: سخن.
راسخ­مهند، محمّد. (1393). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: نظریّه­ها و مفاهیم. تهران: سمت.
زرقانی، سیّدمهدی و همکاران. (1393). «تطوّر استعاره­ی عشق از سنایی تا مولانا». ادبیّات عرفانی دانشگاه الزّهرا، سال6، شماره­ی11، صص43-79. 
شمیسا، سیروس. (1381). شاهدبازی در ادبیّات فارسی. تهران: فردوس.
ـــــــــــــــ. (1387). فرهنگ اشارات. ج1، تهران: میترا.
صفوی، کورش. (1392). درآمدی بر معنی­شناسی. تهران: سوره­ی مهر.
عبدالکریمی، سپیده. (1393). فرهنگ توصیفی زبان­شناسی شناختی. تهران: علمی.
علّامی، ذوالفقار؛ کریمی، طاهره.(1395). «تحلیل شناختی استعاره­ی مفهومی جمال در مثنوی و دیوان شمس». زبان و ادبیّات فارسی، سال24، شماره­ی80، صص137-159.
فتوحی­رودمعجنی، محمود. (1392). سبک­شناسی: نظریّه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1393). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فروزانفر، بدیع­الزّمان. (1381). احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر.
قبادی، حسینعلی؛ عبّاسی، حجّت. (1388). آیینه­های کیهانی: واکاوی و بازنمایی شبکه‌های نمادپردازی در غزلیّات شمس. تهران: ری­را.
کریمی، طاهره؛ علّامی، ذوالفقار. (1392). «استعاره­های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسّیخوردن». نقد ادبی، سال6، شماره­ی24، صص143-168.
کریمی، طاهره. (1394). «بررسی معناشناختی استعاره­های چندشبکه­ای مادر و طفل در دیوان شمس از نطفه­بستن تا فطام». نقد ادبی، سال8، شماره­ی30، صص145-165.
کوچک­زاده، علی. (1394). بررسی تطبیقی استعاره در غزلیّات حافظ و مولوی از منظر معنی­شناسی شناختی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی­ارشد دانشگاه پیام نور.
مباشری، محبوبه؛ کریمی، طاهره. (1394). «تحلیل شناختی تصویر آهو در دیوانشمس». پژوهش­های ادب عرفانی(گوهر گویا)، سال9، شماره­ی2، صص25-50. 
محّمدی­آسیابادی، علی. (1387). هرمنوتیک و نماپردازی در غزلیّات شمس. تهران: سخن.
محمّدیان، عبّاس. (1386). سیمای انسان در مثنوی مولوی. سبزوار: دانشگاه تربیت معلّم سبزوار.
مشتاق­مهر، رحمان. (1392). فرهنگ­نامه­ی رمزهای غزلیّات مولانا. تهران: خانه­ی کتاب.
مولوی، جلال­الدّین­محمّد. (1378). کلیّات شمس. با تصحیحات و حواشی بدیع­الزّمان فروزانفر، ج10، تهران: امیرکبیر.
___________________. (1393). غزلیّات شمس تبریز. مقدّمه، گزینش و تفسیر: محمّدرضا شفیعی­کدکنی، ج1و2، تهران: سخن.
یاحقّی، محمّدجعفر. (1389). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیّات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
 Cameron‚ Lynne & Maslen‚ Robert. (2010). Metaphor Analysis: research practice in applied linguistics‚ social sciences and the humanities. London: Equinox Publishing Ltd.
 Croft‚William & Cruse‚ Alan. (2005). Cognitive Linguistics. United Kingdom: Cambridge university press.
Grady‚ J. E .(2007). Metaphor. The oxford hand book off cognitive linguistics. Edited by D. Geeraerts & H. Cuyckerns. Oxford university pess: PP 188، 213.
 Lakoff‚ George .(1993). The Contemporary of metaphor. In metaphor and thought. Ed. ortony.Second Edit. Cambridge university press. PP 202،251.
 Lakoff‚ George &Jahnson‚ Mark. (2003). Metaphors we live by.Chicago and London‚The University of Chicago press.
 Kövecses‚ Zoltán. (2010). Metaphor: A practical introduction. (2 ed), Oxford: university oxford press.
 ________________. (1991). “A Linguist’s Quest for Love”. Social and Persona. Relationships 8: Pp 76-97.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار