پژوهشی در دستنوشت‌های دیوان طالب جاجرمی با رویکردی تحلیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

چکیده

مولانا محمّدطالب جاجرمی (م 854 ق) از شاعران کمترشناخته­شده­ی شیراز در سده­ی نهم هجری است که علاوه­بر «دیوان اشعار»، منظومه­ی «گوی و چوگان» نیز به او منسوب است. این شاعر شیعی که شاگرد آذری طوسی بوده، سلاطین تیموری و حاکمان فارس در قرن نهم را مدح کرده است. پیش از این درباره­ی زندگی، آثار و اندیشه­ی او آگاهی مبسوط و کافی در دست نبوده؛ اما با شناسایی دو دستنویس کتابخانه­ی موزه­ی ملی ایران و نسخه­ی کتابخانه­ی آیت­اللّه مرعشی نجفی(ره) ضرورت انجام این پژوهش احساس ­شد. نگارنده، در مقاله­ی حاضر، پس از مقدمه­ای کوتاه‏ در شرح زندگی و آثار شاعر با استناد به دست‏نویس‏­های ‏آثار او و براساس سنت تصحیح نسخ خطی، به بررسی و تحلیل ساختاری و محتوایی اثر توجه کرده و با نگاه  توصیفی- تحلیلـی ضـمن معرفـی اجمـالی طالب جاجرمی و آثـارش، به مذهب، اندیشه، ممدوحان، متن­شناسی و دستنوشته­های دیوان اشعار این شاعر پرداخته و نکات تاریک زندگی، سبک و ویژگی‌های شعر و دستنویس­های موجود را شناسایی کرده است. او ابراهیم­سلطان، عبداللّه پسر ابراهیم، خلیل­سلطان، یونس­خان، سلطان­ویس، جهانگیر، سلطان­حسن خداداد، مهتر حاجی­بیگ، علی­شاه، حسن­شاه و محمود را مدح نموده است. همچنین در دستنوشته­های او ارادت قلبی­اش به سلطان­محمد روزبهان، محمدبن سیدشریف جرجانی، شرف­الدین­علی یزدی و شیخ ابواسحاق کازرونی کاملاً مشهود است.
واژه­های کلیدی:ط
مولانا محمّدطالب جاجرمی (م 854 ق) از شاعران کمترشناخته­شده­ی شیراز در سده­ی نهم هجری است که علاوه­بر «دیوان اشعار»، منظومه­ی «گوی و چوگان» نیز به او منسوب است. این شاعر شیعی که شاگرد آذری طوسی بوده، سلاطین تیموری و حاکمان فارس در قرن نهم را مدح کرده است. پیش از این درباره­ی زندگی، آثار و اندیشه­ی او آگاهی مبسوط و کافی در دست نبوده؛ اما با شناسایی دو دستنویس کتابخانه­ی موزه­ی ملی ایران و نسخه­ی کتابخانه­ی آیت­اللّه مرعشی نجفی(ره) ضرورت انجام این پژوهش احساس ­شد. نگارنده، در مقاله­ی حاضر، پس از مقدمه­ای کوتاه‏ در شرح زندگی و آثار شاعر با استناد به دست‏نویس‏­های ‏آثار او و براساس سنت تصحیح نسخ خطی، به بررسی و تحلیل ساختاری و محتوایی اثر توجه کرده و با نگاه  توصیفی- تحلیلـی ضـمن معرفـی اجمـالی طالب جاجرمی و آثـارش، به مذهب، اندیشه، ممدوحان، متن­شناسی و دستنوشته­های دیوان اشعار این شاعر پرداخته و نکات تاریک زندگی، سبک و ویژگی‌های شعر و دستنویس­های موجود را شناسایی کرده است. او ابراهیم­سلطان، عبداللّه پسر ابراهیم، خلیل­سلطان، یونس­خان، سلطان­ویس، جهانگیر، سلطان­حسن خداداد، مهتر حاجی­بیگ، علی­شاه، حسن­شاه و محمود را مدح نموده است. همچنین در دستنوشته­های او ارادت قلبی­اش به سلطان­محمد روزبهان، محمدبن سیدشریف جرجانی، شرف­الدین­علی یزدی و شیخ ابواسحاق کازرونی کاملاً مشهود است.
واژه­های کلیدی:

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Manuscripts of the Taleb Jajarmi's Diwan with an Analytic Approach

نویسنده [English]

  • mohammad hadi khaleghzadeh
Assistant Professor of Persian Language and Literature Islamic Azad University, Yasouj Branch
چکیده [English]

 
 
Abstract
Maulana Mohammad Taleb Jajarmi (854 AH) is one of the less known poets of Shiraz in the 9th century AH. In addition to the "Diwan ", the poem of "Guy va Chougan" (lit. ball & polo)  is also attributed to him. This Shiite poet, who was the student of Azari Toosi, used to compose praise-poems, admiring the Timurid and Fars rulers in the 9th century AH. However, there has not been enough information about his life, works and thoughts before finding two manuscripts in the library of the National Museum of Iran and in the library of Ayatollah Marashi Najafi (RA). This encouraged the researcher to perform a research in this regard.
In this article, after giving a brief introduction about the poet's life and works, based on his handwritten works, and the principles of correcting manuscripts, the researcher has attampted to make the structural and content analysis of the text. Hence, employing a descriptive-analytical approach, in addition to introducing Tayeb Jajarmi and his works briefly, he addresses the religion, thought, textology and poem manuscripts of the poet to shed a light onto the dark aspects of his life, as well as the style and features of his poetry and manuscripts. Taleb Jajarmi composed poems praising Ibrahim Sultan, Abdullah, and son of Ibrahim, Khalil Sultan, Younes-khan, Sultan-Wes, Jahangir, Sultan Hasan Khodadad, Majid Hajibig, Alishah, Hassan-Shah and Mahmud. As found in his manuscripts, he deeply respected and heartily admired sultan Mohammad Ruzbehan , Muhammad b. Seyyed Sharif Jarjani, Sharaf al-Din Ali Yazdi, Sheikh Abu Eshag Kazerooni.
ط
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: Taleb Jajarmi
  • ninth century
  • poem
  • handwriting
  • correction

مراجع

آذربیگدلی، لطفعلی­بیک. (1337). آتشکده­ی آذر. مقدمه و تعلیقات سیدجعفر شهیدی، ج1، تهران: نشر کتاب.
آفتاب رای لکهنوی. (1355). ریاض­العارفین. به تصحیح حسام­الدّین راشدی، اسلام­آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
آل­داوود، سیدعلی. (1367).«ابراهیم­سلطان». مقاله­ی درج­شده در دایره­المعارف بزرگ اسلامی، ج2، تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
اوحدی حسینی­بلیانی، تقی­الدّین محمّد. (1388). عرفات العاشقین و عرصات العارفین. ج4، به تصحیح سیَدمحسن ناجی­نصرآبادی، تهران: اساطیر.
بغدادی، اسماعیل­پاشا. (1951م). هدیه العارفین اسماء المؤلفین و آثار المصنّفین. بیروت: دارالاحیاء التراث­العرب.
بقایی­بخارایی، محمد عارف. (1394). مجمع­الفضلا. به تصحیح یوسف بیگ­باباپور، تهران: منشور سمیر.
تهرانی، آقابزرگ. (1389). الذریعه الی تصانیف الشیعه. به تصحیح احمد منزوی، ج9، تهران: کتابخانه اسلامیه.

حاجی­خلیفه، مصطفی. (1376). ترجمه­ی تقویم­التواریخ. به تصحیح هاشم محدث، مترجم ناشناخته، تهران: احیاء کتاب.

حافظ شیرازی، شمس­الدّین­محمّد. (1362). دیوان حافظ. به تصحیح پرویز ناتل­خانلری، ج1، تهران: خوارزمی.
حیدری­یساولی، علی. (1394). «دیوان غزلیات طالب جاجرمی(م 854 ق) بازخوانی زندگی و شعر او». میراث شهاب، شماره­ی79-80، صص211-244.
خالق­زاده، محمدهادی، محمدعلی گذشتی.(1393). «تحلیل ساختاری - ادبی شعر طالب جاجرمی از شاعران گمنام فارس در قرن نهم». سبک­شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). شماره­ی23، صص63-77.
خزائل، حسن. (1384). فرهنگ ادبیات جهان، ج4، تهران: کلبه.

خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین. (1380). تاریخ حبیب­السیر. به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.

خوب­نظر، حسن. (1380). تاریخ شیراز. به کوشش جعفر مؤیدشیرازی، تهران: سخن.
دانش­پژوه، محمّدتقی. (1348). فهرست میکروفیلم­های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. تهران: دانشگاه تهران.
دولتشاه سمرقندی. (1366). تذکره­الشعرا. به همّت محمد رمضانی، تهران: دنیای کتاب.
دوغلات، میرزامحمد. (1383). تاریخ رشیدی. به تصحیح عباسقلی غفاری­فرد، تهران: میراث مکتوب.
سام­میرزا صفوی. (1389). تحفه­ی سامی. به تصحیح فاطمه انگورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سعدی، مشرف­الدّین­بن مصلح­الدّین. (1375). کلیّات سعدی. تهران: میلاد.
سلیم بهوپالی، سیدمحمدعلی حسن خان. (1390). صبح گلشن. تصحیح مجتبی برزآبادی، تهران: اوستا.
شریفی، محمد. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و معین.
صبوری، اکبر. (1367). «خلیل­سلطان». مقاله­ی درج­شده در دایره­المعارف بزرگ اسلامی، ج22، تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
طالب جاجرمی، محمّد.دیوان غزلیات طالب. نسخه­ی خطی کتابخانه­ی آیت­الله مرعشی نجفی، قم، به شماره­ی 7996.
_____________.کلیات طالب. نسخه­ی خطی موزه­ی ملی ایران، تهران: به شماره­ی 4326 و میکروفیلمِ 142.
_____________. منتخب اشعار طالب در نسخه­ی خطی مجموعه­ی اشعار، شماره­ی 3732 کتابخانه­ی ایالتی برلین، برگ 324 تا 329.
عارفی­هروی، محمود. مثنوی گوی و چوگان. دست­نویس کتابخانه­ی مرکزی دانشگاه تهران، به شماره­ی 1761.
عاشقی عظیم­آبادی، حسینقلی­خان بن علی­خان. (1391). نشتر عشق. به تصحیح کمال حاجسیدجوادی، تهران: میراث مکتوب.
علیشیر نوایی، میرنظام­الدین. (1363). مجالس­النفایس. به تصحیح علی­اصغر حکمت، تهران: منوچهری.
غیاث شیرازی، کمال­الدّین. (1390).دیوان. به تصحیح محسن کیانی و احمد بهشتی، تهران: مرکز اسناد مجلس.
گرامی، بهرام؛ مجیدی، زهرا. (2012). «حال­نامه یا گوی و چوگان». ایران­نامه، سال27، شماره­ی 2و3، صص265-275.
نفیسی، سعید. (1363). تاریخ نظم و نثر در ایران. تهران: فروغی.
واله اصفهانی، محمدیوسف. (1379). خلد برین. به کوشش هاشم محدث، تهران: میراث مکتوب.
واله داغستانی، علی­قلی­خان. (1384). ریاض­الشعرا. به تصحیح محسن ناجی­نصرآبادی، تهران: اساطیر.
هدایت، رضاقلی­خان. (1385). ریاض­العارفین. به تصحیح ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یزدی، شرف­الدّین­علی. (1336). ظفرنامه. به تصحیح و اهتمام محمد عباسی، ج2، تهران: امیرکبیر.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار