نقش تشبیه در خوشه خوشه کردن حکایتهای تمثیلی دفتر سوم مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشگاه فرهنگیان

چکیده

«تشبیه» در پدیدآمدن حکایت‌ها در دفتر سوم مثنوی معنوی نقش بسزایی دارد و باعث پدیدآمدن نوع خاصی از حکایت‌های تمثیلی گردیده‌ است که در این مقاله از آن­ها با عنوان «حکایت‌های تمثیلی خوشه‌ای و بی‌خوشه» یاد شده است. این حکایت‌ها به­عنوان مشبه‌به یک تشبیه مرکب یا گسترده هستند که نقطه‌ی شروعش در بیتی یا ابیاتی نهاده شده است. در نوع تمثیلی خوشه‌ای، هر حکایت چند هسته‌ی روایی و حکایت وابسته به عنوان خوشه دارد؛ درحالی­که در نوع بی‌خوشه، تنها یک یا چند هسته‌ی روایی وجود دارد و حکایتی به­عنوان خوشه وجود ندارد. در این زمینه­، تمثیل و روایت و حکایت و خوشه و بی‌خوشه بودن آن، از مسایلی است که با تشبیه پیوند ناگسستنی دارد. مقاله‌ی حاضر به پرسش‌هایی پاسخ می‌دهد که در دو حیطه‌ی بلاغی و داستانی مطرحند؛ سوال‌هایی از قبیلِ «چگونه تشبیه با ساختار روایی حکایت در ارتباط است و بر آن تاثیر می گذارد؟» و «تشبیه در ساختار حکایت‌های دفتر سوم مثنوی چه تقسیم­بندی پدید آورده‌است؟» نویسندگان  از این منظر، حکایت‌های دفتر سوم مثنوی معنوی را تحلیل می‌کنند و به بررسی و تحلیل انواع حکایت‌های تمثیلی کوتاه و بلند خوشه‌ای و بی‌خوشه می‌پردازند و در تمام آن­ها بر وجود تشبیه به­عنوان عنصر اصلی و سازنده در محور عمودی حکایت‌ها تأکید دارند.
واژه­های کلیدی:
«تشبیه» در پدیدآمدن حکایت‌ها در دفتر سوم مثنوی معنوی نقش بسزایی دارد و باعث پدیدآمدن نوع خاصی از حکایت‌های تمثیلی گردیده‌ است که در این مقاله از آن­ها با عنوان «حکایت‌های تمثیلی خوشه‌ای و بی‌خوشه» یاد شده است. این حکایت‌ها به­عنوان مشبه‌به یک تشبیه مرکب یا گسترده هستند که نقطه‌ی شروعش در بیتی یا ابیاتی نهاده شده است. در نوع تمثیلی خوشه‌ای، هر حکایت چند هسته‌ی روایی و حکایت وابسته به عنوان خوشه دارد؛ درحالی­که در نوع بی‌خوشه، تنها یک یا چند هسته‌ی روایی وجود دارد و حکایتی به­عنوان خوشه وجود ندارد. در این زمینه­، تمثیل و روایت و حکایت و خوشه و بی‌خوشه بودن آن، از مسایلی است که با تشبیه پیوند ناگسستنی دارد. مقاله‌ی حاضر به پرسش‌هایی پاسخ می‌دهد که در دو حیطه‌ی بلاغی و داستانی مطرحند؛ سوال‌هایی از قبیلِ «چگونه تشبیه با ساختار روایی حکایت در ارتباط است و بر آن تاثیر می گذارد؟» و «تشبیه در ساختار حکایت‌های دفتر سوم مثنوی چه تقسیم­بندی پدید آورده‌است؟» نویسندگان  از این منظر، حکایت‌های دفتر سوم مثنوی معنوی را تحلیل می‌کنند و به بررسی و تحلیل انواع حکایت‌های تمثیلی کوتاه و بلند خوشه‌ای و بی‌خوشه می‌پردازند و در تمام آن­ها بر وجود تشبیه به­عنوان عنصر اصلی و سازنده در محور عمودی حکایت‌ها تأکید دارند.
واژه­های کلیدی:

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of Simile in the Cluster Clustering of the Allegorical Tales of the Third book of Masnavi-ye-Ma'navi

نویسندگان [English]

  • abdollah vacegh-abbasi 1
  • mohamad choharmahali 2
  • hosayn sadeghi 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature
2 teacher/ecducation
چکیده [English]

 
Abstract
"Simile" plays an important role in the emergence of anecdotes in the third book of Masnavi-ye-Ma'navi, and has led to the emergence of special types of allegorical anecdotes, which in this article, are referred to as "clustered and non- clustered allegorical anecdotes". These anecdotes as vehicles (object of the simile) are like a compound or broad metaphor whose starting point is placed in one or more than one verse. In the cluster allegorical type, each anecdote has a multi-core narrative and a dependent anecdote as a cluster, while in the non-cluster type, there are only one or more narrative cores and there is no anecdote as a cluster. In this context, allegory, narration, anecdote, cluster and non-cluster anecdotes are inextricably linked to simile. The present article addresses the questions found in both rhetorical and narrative domains. The questions are as follows: "How does simile relate to and affect the narrative structure of the anecdotes?" and "What classifications have similes created in the structure of the anecdotes of the third book of Masnavi?" From this perspective, the researchers have analyzed the anecdotes of the third book of Masnavi-ye-Ma'navi, scrutinizing different types of short and long allegorical anecdotes. It is found that in all anecdotes studied, simile is manifested as the main and constructive element in the vertical axis of the anecdotes
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: simile
  • third book of Mathnavi
  • cluster and non-cluster allegory
  • narrative
  • anecdote

مراجع

آقاحسینی، حسین؛ همتیان، محبوبه. (1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان. تهران: سمت.
احمدی، بابک. (1378). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
انوشه، حسن. (1376). فرهنگنامه‌ی ‌ادبی فارسی: دانشنامه­ی ‌ادب فارسی 2. ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
باطنی، محمّدرضا. (1370). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
پراپ، ولادیمیر. (1371). ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. فراهم­آورده و ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
تقوی، محمّد. (1375). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.
تودروف، تزوتان. (1371). «روایتگران». دستور زبان داستان، ترجمه‌ی احمد اخوت، اصفهان: فردا.
توکلی، حمیدرضا. (1383). «مثنوی و اسلوب قصه­درقصه». زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی 47، صص 45-80.
تولان، مایکل­جی. (1386). درآمدی نقادانه و زبانشناختی بر روایت. ترجمه‌ی ‌ابوالفضل حُری، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
جابری، سیدناصر. (1388). «بررسی نقش اندیشه در پیوستگی قصه­های مثنوی». پایان‌نامه‌ی دکتری دانشگاه شیراز.
جوکار، نجف؛ جابری، سیدناصر. (1388). «درآمدی بر پیوند قصه­ها و محور طولی ابیات مثنوی». پژوهش­های ادب عرفانی، پاییز، شماره­ی11، صص21-40.
__________________________. (1389). «پیوند ابیات مثنوی برمبنای تداعی و تمثیل». نثرپژوهی ادب فارسی، شماره­ی25، دوره­ی جدید، صص51-74.
سنایی، مجدودبن آدم. (1383). حدیقه­الحقیقه و شریعه­الطریقه. تصحیح و تحشیه: محمدتقی مدرّس­رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
شفیعی­کدکنی، محمّدرضا. (1378). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شهیدی، سیّدجعفر. (1373). شرح مثنوی. ج4، تهران: علمی و فرهنگی.
صفوی، سیّدسلمان. (1386). «ساختار کلی دفتر سوم مثنوی مولوی». آینه­ی میراث، دوره‌ی جدید، سال5، شماره­ی3، صص156-180.
عطّار، محمّدبن­ابراهیم. (1387).منطق­الطیر. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
علوی­مقدم، محمّد. (1367). «تمثیل در شعر ملای رومی». کیهان اندیشه، شماره­ی22، صص110-123. 
فتوحی، محمود. (1383). «تمثیل (ماهیت، اقسام، کارکرد)». زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی 47، صص141-178. 
قائمی، فرزاد. (1386). «نقش فلسفه تمثیلی در داستان‌پردازی‌های مولانا در مثنوی». پژوهش­های ادبی، شماره­ی16، صص183-198.
محجوب، محمّدجواد. (1378). خاکستر هستی. تهران: مروارید.
مولوی، جلال­الدین­محمد بلخى. (1376). مثنوی معنوی. براساس نسخه‌ی قونیه، مصحح عبدالکریم سروش، ج1 و 2، تهران: علمی و فرهنگی.
میرصادقی، جمال. (1367). عناصر داستان. تهران: شفا.
نبی‌لو، علیرضا. (1386). «تاویلات مولوی از داستان‌های حیوانات». پژوهش­های ادبی، شماره­ی6، صص239-269. 
نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1377). کلیله و دمنه. با انتقادات استاد سیّدمحمّد فرزان، به ‌اهتمام محمّد روشن، تهران: اشرفی.
نظامی­گنجه­ای، الیاس­بن­یوسف.(1363). لیلی و مجنون. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.
___________________.(1363). خسرو و شیرین. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.
___________________.(1363). مخزن­الاسرار. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.
___________________.(1368). شرفنامه. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.
___________________.(1377). هفت­پیکر. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.
___________________.(1379). اقبال­نامه. تصحیح و شرح از بهروز ثروتیان، تهران: توس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار