تناسب آوا و مضمون در غزلیّات هم‏زمینة حافظ و عماد فقیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

چکیده

درباره‌ی شعر حافظ همواره این مسئله مطرح بوده که علّت محبوبیّت بیشتر شعر او در مقایسه با شعر شاعران هم‏روزگار او پس از آن چیست. عماد فقیه از جمله شاعران هم‏عصر حافظ است که شعرش توجّه حافظ را به خود جلب کرده و حتّی حافظ در استقبال از برخی اشعار وی، غزل‏هایی سروده است؛ امّا شعر عماد فقیه به زیبایی و دلپذیری شعر حافظ نیست. بنابر فرضیه‌ی این پژوهش، یکی از تفاوت‏های غزل حافظ با غزل عماد در جنبه‏های موسیقایی شعر نهفته است. موسیقی از جمله عواملی است که در همان خوانش اوّلیّه‌ی شعر حافظ، هر خواننده‏ای را حتّی بدون درک و دریافت آرایه‏های ادبی و معانی و مفاهیم تخصّصی و فنّی نهفته در آن، مجذوب خود می‏کند. این تفاوت زمانی آشکارتر می‏شود که حافظ اشعاری هم‏زمینه با اشعار عماد فقیه سروده است؛ بنابراین لازم است، موسیقی این‌گونه اشعار سنجیده شود تا بتوانیم فرضیّه‌ی خود را اثبات یا رد کنیم. یکی از جنبه‏های موسیقایی شعر، کاربست واج‏های متناسب با فحوای شعر است. واج و نقش القاگری آن در نظریّه‌ی موسیقی گرامون مطرح شده است. در این پژوهش برآنیم با بهره‏گیری از این نظریّه، به این پرسش پاسخ دهیم که شعر حافظ چه ویژگی‏ها و شاخص‏هایی از نظر آوایی دارد که سبب برتری شعر او بر شعر ‏عماد فقیه گردیده است. به‌همین‌منظور به تحلیل سنجشی ده غزل هم‏زمینه‌ی این دو شاعر به روش توصیفی‌تحلیلی و آماری پرداخته‏ایم. نتیجه‌ی این پژوهش گویای تأیید فرضیّه‌ی تحقیق است که به‌طورِ مفصّل به آن پرداخته شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Harmony of phoneme & content in Hafez & Emad's ghazal

نویسنده [English]

  • Tahereh Ishany

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Emad Kermani
  • Grammont theory
  • phoneme
  • content

مراجع

امیرخانلو، معصومه. (1396). «موسیقی شعر و انواع جملات در غزلیّات حافظ». پژوهشنامه‌ی نقد ادبی و بلاغت، دوره‌ی6، شماره‌ی1، صص 125-140.
بهادری، محمّدجلیل؛ شیری، علی­اکبر.(1392) .«نقش و کارکرد آواها (واج‏ها) در شعر فارسی (با بررسی غزلیّات حافظ)». زیبایی‌شناسی ادبی، شماره‌ی17، صص 87-114.
پورنامداریان، تقی.(1374). سفر در مه؛ تأمّلی در شعر احمد شاملو. تهران: زمستان.
پویان، مجید.(1391). «سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجه به دیدگاه­های موریس گرامون». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، دوره‌ی5، شماره‌ی3 (پی‌درپی17)، صص 35-47.
حافظ شیرازی.(1362). دیوان خواجه شمس‏الدّین محمّد حافظ شیرازی. به اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی،  تهران: زوّار.
خراسانی، محبوبه و همکاران.(1394). «تحلیل آوایی غزل‏های سنایی». پژوهش‏های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شماره‌ی پی‌درپی21، صص 51 -80.
دادجو، درّه.(1386). موسیقی شعر حافظ. تهران: زرباف اصل.
راستگو، محمّد.(1382). هنر سخن‌آرایی. تهران: سمت. 
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا.(1391). رستاخیز کلمات: درس­گفتارهایی درباره‌ی نظریه و نقد ادبی. تهران: سخن.
عماد فقیه.(1348). دیوان عماد فقیه. تصحیح رکن‏الدّین همایون‌فرخ، تهران: ابن‌سینا.
فتوحی‌رودمعجنی، محمود.(1391). سبک‌شناسی، نظریّه،رویکردها و روش. تهران: سخن.
فضیلت، محمود؛ نوروزی، یعقوب.(1390). «تأمّلی در تناسب موسیقی و مضمون در شعر معاصر». ادب فارسی، دوره‌ی جدید1، شماره‌ی5-3، صص277- 294.
فیّاض‏منش، پرند.(1384). «نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع، تخیّل و احساسات شاعرانه». دوفصلنامه‌ی پژوهش و زبان ادبیات فارسی، دوره‌ی جدید، شماره‌ی 4، صص 163- 186.
قویمی، مهوش.(1383). آوا و القا. تهران: هرمس.
کلاهچیان، فاطمه؛ زهرا نظری.(1395). «کارکرد معنایی و زیباشناختی تکرار در غزل حافظ». کهن‌نامه‌ی ادب پارسی، سال7، شماره‌ی3، پیاپی 21، صص 45-70.
ملّاح، حسینعلی. (1351). حافظ و موسیقی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
وفایی، عبّاسعلی؛ اخلاق، مانا. (1385). «تأثیر واج در القای مفاهیم با تأکید بر زبان تعلیمی». پژوهشنامه‌ی ادبیّات تعلیمی، سال8، شماره‌ی29، صص33- 60.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار