مقاله کوتاه: پَنجه یا پُنجه؟ درباره‌‌‌‌‌‌‌ی بیتی از بوستان سعدی

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسنده

دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

طرزِ خواندنِ ترکیبات و نیز وجوهِ چندگانه‌‌‌‌‌‌‌ی معنایی از عمده دشواری‌های بوستان است. از همین مقوله است بیتِ «زنِ شوخ چون دست در قلیه کرد/ برو گو بنه پنجه بر روی مرد» که مصححان و شارحانِ بوستان بیشتر به ضبطِ مشکوکِ مصراع نخست آن پرداخته‌اند و کوشیده‌اند معنی آن را دریابند، غافل از این که مصراع دوم ابهام بیشتری دارد. در این تحقیق ضمن پیشنهادِ معنی «روبند زنان» بر اساس خوانش این واژه به صورتِ «پُنجه» که در فرهنگ‌ها و متون مختلف آمده و می‌تواند یک گام برای گشودنِ معنی مصراع نخست این بیت دشوار بوستان نیز باشد، درباره‌‌‌‌‌‌‌ی آشفتگی فرهنگ‌های لغت در معنی‌ها و ضبط‌های مختلف واژه‌‌‌‌‌‌‌ی «پُنجه» بحث شده است. همچنین برای دریافتِ مفهوم سعدی در مصراع نخست، به ترکیبِ «قلیه‌خوار: قلتبان» در فرهنگ‌ها که از نظر شارحان به دور مانده، اشاره شده است. در باب هفتمِ بوستان و در بخش «گفتار اندر پرورش زنان و ذکر فساد ایشان» بیت‌هایی آمده که در ضبط بیتی از آن‌ها جای تردید است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Panjeh or ponjeh? About a bit of boostan

نویسنده [English]

  • majid mansouri
University of Bu Ali Sina Hamadan
چکیده [English]

One of the major difficulties of the garden is how to read the compositions as well as the multiple meanings of the meaning. This is the case of a bit of a "witty woman like a hand on the shoulder / Go bane paw on the man", whose investigators and interpreters of the garden have been more concerned with the dubious recording of the first travesty and have tried to understand what it means, unaware that the second travels are more ambiguous. has it. In this study, while proposing the meaning of "women's slavery" based on reading this word as "cloak" that has come up in various cultures and texts and can be a step to unravel the meaning of the first utterance of this difficult bit of gardening, about the confusion of dictionaries in meanings and Various recordings of the word "claw" are discussed. In order to get the notion of Saadi in the earliest times, it has also been pointed out the combination of "slaughter-eaters" in cultures that was left out by exponents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • correction
  • Bostan
  • ponjeh
  • picheh

مراجع

احمد مختار، عبدالحمید عمر. (1429ق). معجم‌اللغه العربیه المعاصره. بی‌جا: عالم‌الکتب.
اسدی­طوسی، ابومنصورعلی­بن­احمد. (1319). لغت فرس. تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران: چاپخانه‌‌‌‌‌‌‌ی مجلس.
_____________________. (1365). لغت فرس. تصحیح و تحشیه‌‌‌‌‌‌‌ی فتح‌الله مجتبایی و علی‌اشرف صادقی، تهران: امیرکبیر.
امیرخسرو دهلوی. (1387). دیوان. تصحیح اقبال صلاح‌الدین، با مقدمه و اشراف محمد روشن، تهران: نگاه.
امیرخسرو دهلوی. (1964). مجنون و لیلی. متن علمی و انتقادی و مقدمه از طاهر احمد اوغلی محمد اوف، مسکو: دانش.
انوری، حسن و همکاران. (1383). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
برهان تبریزی، محمدحسین­بن­خلف. (1376). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین، تهران: امیرکبیر.
تاج‌الأسامی. (1367). مولف ناشناخته، تصحیح علی اوسط ابراهیمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حسن‌دوست، محمد. (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
خزائلی، محمد. (1353). شرح بوستان. تهران: جاویدان.
دهخدا، علی‌اکبر. (1329). «چند نکته در تصحیح لغت فرس اسدی۴». مجله‌‌‌‌‌‌‌ی یغما، شماره‌‌‌‌‌‌‌ی ۳۳، صص 48۰-485.
دهخدا، علی­اکبر و همکاران. (1377). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین. (1310). سعدی‌نامه یا بوستان. تصحیح امیرخیزی، تبریز: مطبعه تبریز.
________________. (1354). کتاب بوستان. شرح محمدعلی ناصح، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
________________. (1372). بوستان. از روی نسخه‌‌‌‌‌‌‌ی تصحیح شده‌‌‌‌‌‌‌ی محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
________________. (1381). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
________________.(1385). کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
سودی بسنوی. (1352). شرح بوستان. ترجمه و تحشیه­ی اکبر بهروز، تبریز: کتابفروشی حقیقت.
صفی‌پوری، عبدالرحیم. (1296ق). منتهی‌الارب فی لغه‌العرب. افست از چاپ سنگی، تهران: کتابخانه‌‌‌‌‌‌‌ی سنایی.
کردی نیشابوری، ادیب یعقوب. (2535). کتاب‌البلغه. به اهتمام مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کرمینی، علی‌بن‌محمدبن‌سعید. (1385). تکمله‌الأصناف. تصحیح علی رواقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مایل‌هروی، نجیب. (1369). نقد و تصحیح متون. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
مدبری، محمود. (1370). شرح احوال و اشعار شاعران بی‌دیوان. کرمان: پانوس.
نخجوانی، محمدبن­هندوشاه. (2535). صحاح الفرس. به اهتمام عبدالعلی طاعتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نصیری‌شیراز، زهرا و همکاران. (1397). «بررسی ابیات تازه و منسوب به رودکی سمرقندی در فرهنگ لغت حلیمی (شرح بحر‌‌ الغرائب)». متن‌شناسی ادب فارسی، دوره‌‌‌‌‌‌‌ی ۱۰، شماره‌‌‌‌‌‌‌ی۴، شماره‌‌‌‌‌‌‌ی پیاپی۴۰، صص 1-20.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار