مقاله کوتاه: تصحیح و توضیح یک بیت از دیوان رودکی سمرقندی

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

          رودکی سمرقندی از جمله شاعران پیشگام و برجسته‌ی حوزه‌ی ادبی خراسان است. شعر رودکی به‌ دلیل سادگی و روانی همواره توجّه بسیاری از شاعران هم‌عصر و دوره‌های بعد را به خود جلب کرده است. اشعار رودکی به‌سببِ اشتمال بر لغات کهن دری، سبک شاعری و اندیشه‌های وی، مورد توجّه پژوهشگران فارسی‌زبان در ایران، تاجیکستان و افغانستان قرار گرفته است. اگرچه دیوان رودکی در گذر حوادث روزگار به تاراج رفته و جز ابیات اندکی از آن به دست ما نرسیده است، برخی مصححان از جمله: براگینسکی، نفیسی، میرزایف و...، از اشعار پُرشمار این شاعر، مقدار بسیار ناچیزی را از لابه‌لای متون بیرون آورده‌اند که بسیاری از آن اشعار به دو یا چند شاعر دیگر نیز منسوب است. به‌همین‌دلیل بازیابی یا تصحیح بیت یا ابیاتی از رودکی، در این روزگار برای رودکی‌پژوهان و دوستداران اشعار وی  بسیار اهمیّت دارد. نگارندگان در پژوهش حاضر سعی دارند ایراد موجود در مصراع نخست این بیت رودکی را:





چنان‌که اشتر ابله سوی کنام شده


 


ز مکر روبه و زاغ و ز گرگ بی‌خبرا





         که گوشه‌چشمی به حکایتی از کلیله و دمنه دارد، بررسی کنند و درباره‌ی ضبط مصراع دوم نیز پیشنهادی ارائه دهند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Correction and explanation of a verse from Rudaki Samarkandi's Divan

نویسندگان [English]

  • zahra nasiri shiraz
  • nasrollah emami
  • sajjad dehghan
faculty of literature and humanities of shahid chamran university of ahvaz
چکیده [English]

 
Abstract
Rudaki Samarkandi is one of the pioneering and prominent poets of Khorasan literary field (sabk-i Khorāsānī). Because of its simplicity and fluency, poems of Rudaki have always been of interest to poets and scholars, both contemporary to his age and periods later. Owing to the inclusion of old Dari words, and because of his poetic style and ideas, Rudaki's poems have been popular among the scholars of Iran, Tajikistan, and Afghanistan. There were numerous verses attributed to Rudaki, but only a few verses survived. From the numerous poems attributed to Rudaki, scholars, such as Braginsky, Nafisi, Mirzayev, etc., engaged in correcting his poems, have found only a very small number of them, most of which are attributed to two or more other poets as well. Therefore, retrieving or correcting Rudaki's poems are of prime importance to researchers working on Rudaki and those who are interested in his poems. In the present study, the authors have attempted to address the first stanza of the following poem which has some implications to Kalīla wa-Dimna and give some suggestions for the second stanza:
As the idiot camel step forward to the niche
Is unaware of the cunning fox, chough and wolf
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Divan Rudaki
  • Rudaki
  • Kalīla wa-Dimna
  • Fors Dictionary

مراجع

ابن‌المقفّع، عبدالله.(1989).  آثار ابن‌المقفّع. بیروت: دارالکتب العلمیه.
اسدی‌طوسی، ابومنصور علی‌بن احمد. (1897). کتاب لغت فرس. به سعی و اهتمام پاول هرن، برلین (شهر: گُتِنْگَن): مطبع دیتریخ.
_______________________.(1312). نسخه‌ی خطّی لغت فرس نخجوانی با عنوان «مشکلات در پارسی دری» به خطّ عبرت نائینی. کتابت‌شده از روی نسخه‌ای به تاریخ766 و کتابت حسام‌الدین حافظ ملقب به نظام تعریفا، کتابخانه­ی مجلس: ش5569.
________________________.(1319). کتاب لغت فرس. تصحیح عباس اقبال، تهران: مجلس.
اویسی، علی‌محمد.(1332). کلیله و دمنه‌ی جدید. تهران: چاپخانه‌ی حیدر.
بخاری، محمدبن عبدالله.(1369). داستان‌های بیدپای. به ‌تصحیح پرویز ناتل­خانلری و محمد روشن. تهران: خوارزمی.
تاریخ سیستان.(1352). به ‌تصحیح ملک‌الشعرای بهار. طهران: مؤسسه­ی خاور.
حلیمی، لطف‌الله.(بی‌تا). شرح بحرالغرائب. نسخه‌ی خطّی کتابخانه‌ی مجلس: شماره­ی بازیابی861.
دهخدا، علی‌اکبر.(1378).  لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رواقی، علی. (1399). سروده‌های رودکی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
رودکی، جعفربن محمد.(1374). دیوان رودکی. شرح و توضیح منوچهر دانش‌پژوه، تهران: توس.
_______________ .(1378). دیوان شعر رودکی (با شرح و توضیح). پژوهش، تصحیح و شرح از جعفر شعار، تهران: قطره.
_______________.(1386). دیوان اشعار رودکی. تصحیح ویرایش و توضیح نصراالله امامی، تهران: مؤسسـه‌ی تحقیقـات و توسعه­ی علوم انسانی.
_______________.(1387). دیوان اشعار ابوعبدالله جعفربن‌محمّد رودکی. متن علمی انتقادی با کوشش و اهتمام رسول هادی‌زاده، دوشنبه: پژوهشگاه فرهنگ فارسی‌تاجیکی.
_______________.(1391). دیوان ابوعبدالله جعفرابن محمدابن حکیم‌ابن عبدالرحمان‌ابن آدم رودکی سمرقندی. تهیه، تصحیح، پیشگفتار و حواشی قادر رستم، زیر نظر صفر عبدالله، برگردان شاه‌منصور شاه‌میرزا. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی اکو.
_______________.(1388). دیوان اشعار رودکی. تصحیح و مقابله‌ی نادر کریمیان سردشتی. تهران: بنیاد فرهنگی هنری رودکی.
_______________.(1391). دیوان رودکی (با توضیح و نقد و تحلیل اشعار). کامل احمدنژاد، تهران: کتاب آمه.
_______________.(1396). دیوان رودکی. تصحیح جهانگیر منصور، تهران: دوستان.
شیکهر، ایندو. (1385). پنچاتنترا. تهران: دانشگاه تهران.
فرخی سیستانی، علی‌بن جولوغ.(1311). دیوان حکیم فرخی‌سیستانی. به تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: مطبعه مجلس.
_____________________.(1380). دیوان حکیم فرخی‌سیستانی. به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
قانعی‌طوسی، احمد‌بن محمود.(1358). کلیله و دمنه‌ی منظوم. به تصحیح ماگالی تودوا، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ملااحمداف، میرزا.(1393). پیرامون رودکی و رودکی‌شناسان. تهران: علمی و فرهنگی.
منشی، نصرالله.(1389). ترجمه‌ی کلیله و دمنه انشای ابوالمعالی نصرالله منشی. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی‌طهرانی، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدین محمد‌بن محمد.(1386). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد ا. نیکلسون، تهران: هرمس.
میرزایف، عبدالغنی.(1958). ابوعبدالله رودکی و آثار منظوم رودکی. تحت نظر ی. براگینسکی، استالین‌آباد: نشریات دولتی تاجیکستان.
نظامی‌گنجوی، الیاس‌بن یوسف.(1392). خسرو و شیرین. تصحیح و شرح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
نفیسی، سعید. (1319). احوال و اشعار ابوعبدالله جعفربن‌محمّد رودکی. ج3، تهران: شرکت کتاب‌فروشی ادب.
ـــــــــــــ. (1341). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی. تهران: کتابخانه‌ی ابن‌سینا.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار