دگردیسی خون به مار در گرشاسب نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

روایات اساطیری همواره با اشارت‌ها و دلالت‌هایی رمزگونه و نمادین با اموری شگفت همراهند و این شگفتی‌ها در منطق اسطوره‌، چیزی جز باورها، امیال و آرزوهای دیرین انسان‌هایی کهن برای رهایی از ابهامات و پیچیدگی‌های هستی نبوده است؛ یکی از این امور شگفتی‌زا، دگردیسی موجودات و پدیده‌ها به یک‌دیگر است که خود حاصل خلاقیت‌هایی کهن و نشان‌گر تجلّیات گوناگون روانی، اجتماعی، زبانی، زمانی و مکانی انسان‌ها در دوره‌های باستانی است. این دگردیسی‌ها گاهی در متون حماسی جلوه‌هایی خاص به خود می‌گیرند. در «گرشاسب‌نامه»ی اسدی طوسی نیز یکی از این دگردیسی‌ها، پیدایی «مار» از «خون» آدمیان در روایت «بنای سیستان» است. این جستار بر آن شده است تا با استناد به پاره‌ای از قراین و شواهد و تحلیل آن‌ها، رازوارگی این شگفتی را بازنماید؛ تلاشی که می‌تواند آفرینش «مار» از «خون» را با برخورداری از مفاهیمی تمثیلی و گاه پارادوکس‌گونه هم‌چون بقا، اقتدار، حیات، استحکام و نیز، دژمنشی‌های سالارمدارانه تبیین کند. انعکاس این پدیده در گرشاسب‌نامه‌ی اسدی طوسی گواهی بر اصالت و قدمت این منظومه‌ی عظیم حماسی است و خود مجملی است از تفصیل‌های رازناک در اساطیر کهن ایرانی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Metamorphosis of Blood to the Snake in Garshasbnama

چکیده [English]

Mythological narratives are always mysteriously connoting wonderful symbols which are very telling of the desires and wishes of the ancient men who try to find answers for the mysteries and ambiguities of the world. One of these astonishing phenomena is the metamorphosis of different creatures to other creatures. This metamorphosis is the fruit of creativity and is the indication of different mental, social, lingual, temporal, and spatial manifestations of men in ancient times. These metamorphoses, in mythological texts, sometimes become very outstanding and special. In Tusi's Garshasbnama and in the narrative of "Sistan's Construction", the metamorphosis of man's blood to the snake is one example of these metamorphoses. Referring to different examples and analyzing them, this paper tries to show the mysteriousness of them. This paper—referring to some allegorical and paradoxical concepts such as survival, authority, existence, stability and strength—tries to justify the creation of a snake from man's blood. The existence of this phenomenon in Tusi's Garshasbnama proves the antiquity of this great mythological poem and is a sign of the mysterious narratives in ancient, Iranian myths.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: "Sistan's Construction"
  • Blood
  • Metamorphosis
  • Garshasbnama
  • Snake

مراجع

قرآن کریم. (1382). ترجمه‌ی مهدی الهی قمشه‌ای، قم: مؤسسه‌ی الهادی.
آیدنلو، سجاد. (1382). پهلوان‌نامه‌ی گرشاسب. تهران: اهـل قلم.
اسدی طوسی، علی بن احمد. (1376). گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
بوکور، مونیک دو. (1373). رمزهای زنده جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
بهار، مهرداد. (1375). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگـه.
بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: چشمه.
پورداوود، ابراهیم. (1347). یشت‌ها. تهران: طهوری.
تاریخ سیستان. (1314). به تصحیح محمدتقی بهار، تهران: زوار.
تفضلی، احمد. (1354). مینوی خرد. تهران: بنـیاد فـرهنگ ایران.
خالقی مطلق، جلال. (1362). «گردشی در گرشاسب‌نامه (1)». ایران‌نامه، سال‌2، شماره‌ی3، صص 388-423.
دادگی، فرنبغ. (1385). بندهش. گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.
رستگار فسایی، منصور. (1379). اژدها در اساطیر. تهران: تـوس.
رستگار فسایی، منصور. (1388). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ژیران، ف. (1375). فرهنگ اساطیر یونان. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران:فکر روز.
شمیسا، سیروس. (1380). انواع ادبی. تهران: فردوس.
طبری، محمد بن جریر.(1352). تاریخ طبری. ج1، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
 فریزر، جیمز جورج. (1388). شاخه‌ی زرین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگه.
قریب، مهدی. (1351). «اسطوره‌ی کهن گرشاسب در منظومه‌ی حماسی گرشاسب‌نامه». سیمرغ، شماره‌ی 1، انتشارات بنیاد شاهنامه‌ی فردوسی، صص64-82.
معین، محمد. (1338). مزدیسنا و ادب فارسی. تهران: دانشـگاه تـهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار