ورا نام بانوگشسپ گو است (معرّفی داستانی منظوم از ازدواج بانوگشسپ با گیو گودرز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه حضرت نرجس (س) رفسنجان

چکیده

 
چکیده
بانوگشسپ، دختر رستم و همسر گیو، معروف‌ترین پهلوان بانوی ادب حماسی ایران است. در شاهنامه از این قهرمان نام برده نمی‌شود؛ امّا در چند متن پهلوانی پس از آن، از پهلوانی‌های او یاد می‌شود و در روایات­ عامیانه نیز داستان‌های بسیاری درباره­ی پیروزی‌ها یا ناکامی‌ها او آمده است. یکی از حوادث مهم زندگی بانوگشسپ، داستان ازدواج او با گیو پسر گودرز است که از این پیوند، بیژن به دنیا می‌آید. از ازدواج این دو قهرمان، سه روایت منظوم به دست ما رسیده است: نخست، روایت کوتاهی که به برخی دستنویس‌های شاهنامه از قرن هشتم به بعد افزوده شده است؛ دوم، روایت معروفی که در بخش چهارم منظومه­ی بانوگشسپ‌نامه آمده است؛ سوم، روایت کمتر شناخته­شده‌ای که در یکی از دستنویس‌های شاهنامه کتابت شده و تاکنون پژوهشگران به آن توجه نکرده­اند. در این مقاله پس از بررسی این سه روایت منظوم، متن پیرایش­ شده­ی روایت سوم را می‌آوریم، سپس به تحلیل روایت اخیر خواهیم پرداخت.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

And Her name is Banu Goshasp (Introducing a Poetic Story about Banu Goshasp's Marriage to Giv Goudarz)

نویسنده [English]

  • Reza Ghafouri
Narjes Uiversity
چکیده [English]

 
Abstract
Banu Goshasp, the daughter of Rustam and wife of Giv, is the most famous heroine of Iranian epic poetry. In Shahname, no reference is given to this heroine, but in several texts after Shahname, she has been repeatedly recalled for her heroic actions, and in popular narratives, there are many stories about her victories or failures. One of the major events in Banu Goshasp's life is the story of her marriage to Giv, the son of Goudarz, and her giving birth to Bijan. Their marriage is narrated in three verses, as follows: first, a brief narrative that has been added to some manuscripts of Shahname since the eighth century onwards; second, the well-known narrative that has been appeared in the fourth part of the Banu Goshasp-Nama verse; and third, the less known narrative, written in one of the manuscripts of Shahname, which has so far received scant attention. In this paper, we will first examine these three versified narratives and analyze the edited version of the third narrative.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Banu Goshasp
  • Banu Goshasp-nama
  • pahlavan Banu (herioine)
  • Shahname
آیدنلو سجّاد. (1384). «مهین دخت بانوگشسپ سوار». کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره‌ی 93، صص 34- 45.
ــــــــــــ.(1387الف). «پهلوان بانو». مطالعات ایرانی، سال7، شماره­ی13، صص11- 24.
ــــــــــــ.(1387ب). «چند بن­مایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران». مجله­­ی ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره­ی 160، صص 1-23.
ــــــــــــ.(1388). متون منظوم پهلوانی. تهران: سمت.
ــــــــــــ.(1397). «نقد و تحلیل شبرنگ‌نامه داستان رستم و پسر دیو سپید». پژوهش‌نامه­ی انتقادی متون و  برنامه‌های علوم انسانی، سال18، شماره­ی2، صص 1- 29.
انجوی­شیرازی، سیّدابوالقاسم. (1369). فردوسی‌نامه. ج1 و2، تهران: علمی.
اوستا؛ کهن‌ترین سرودهای ایرانیان.(1384). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران:  مروارید.
ایرا‌ن‌شاه­بن ابی‌الخیر.(1370). بهمن‌نامه. تصحیح رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
باقی محمّد­بن مولانا یوسف.(1392). اسکندر‌نامه روایت آسیای میانه. به اهتمام حسین اسماعیلی، ج2، تهران: معین.
بانوگشسپ‌نامه.(1382). تصحیح روح­انگیز کراچی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تهمتن‌نامه.(1398). تصحیح و تحقیق رضا غفوری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
خالقی‌مطلق، جلال.(1396). «گشسپ بانو». شاهنامه و فرهنگ ایران، ترجمه فرهاد اصلانی- معصومه پورتقی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
_______________.(1386). حماسه. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
_______________.(1389). یادداشت‌های شاهنامه. ج1، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
ذوالفقاری، حسن.(1393). «بانوگشسپ‌نامه». دانش‌نامه­ی فرهنگ مردم ایران، ج1، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
رستم نامه. (1387). تصحیح محمّد بهشتی، تهران: پیری.
رستم‌نامه.(بی­تا). دستنویس کتابخانه­ی ملک به شماره­ی 000/06424
رستم و اسفندیار عامیانه.(بی­تا). نسخه­ی کتابخانه­ی مجلس شورای اسلامی، به شماره­ی 15567.
زرّین‌قبانامه.(1393). تصحیح سجّاد آیدنلو، تهران: سخن.
زرّین‌کوب، عبدالحسین.(1383). از گذشته­ی ادبی ایران. تهران: سخن.
سام‌نامه. (1392). تصحیح وحید رویانی، تهران: میراث مکتوب.
شاهنامه­ی نقّالان. (1396). طومار مرشدعباس زریری­اصفهانی، ویرایش جلیل دوستخواه، ج3، تهران: ققنوس.
شبرنگ‌نامه.(1395). به کوشش ابوالفضل خطیبی، گابریله وان‌دن‌برگ، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
شکوهی، فریبا.(1384). «بانوگشسب‌نامه». دانش‌نامه­ی زبان و ادبیات فارسی، ج1،  تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
صفا، ذبیح‌الله.(1354). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ.(1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج2، تهران: فردوس.
ــــــــــــ.(1383). «رزم‌نامه­ی سکاوند کوه». هفتاد مقاله، ج1، گردآورده­ی یحیی مهدوی- ایرج افشار، تهران: اساطیر.
طومار جامع نقّالی شاهنامه.(1396). تصحیح فرزاد قائمی، مشهد: به نشر.
طومار شاهنامه­ی فردوسی.(1381). به کوشش احمد هاشمی- سیّد مصطفی سعیدی، ج1، تهران: خوش نگار.
طومار کهن شاهنامه­ی فردوسی.(1390). به‌ کوشش جمشید صداقت­نژاد، تهران: دنیای کتاب.
طومار نقّالی شاهنامه.(1391). مقدّمه، ویرایش و توضیحات سجّاد آیدنلو، تهران: به‌نگار.
عبدالرزّاق اصفهانی، کمال‌الدّین.(1383). مطلع‌السّعدین. تصحیح عبدالحسین نوایی، ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عطایی.(بی­تا). برزونامه­ی ‌جدید. دست‎نویس ‌کتابخانه‌ی‌پاریس به شماره­ی 1189.
ــــــــــــ  (بی­تا). برزونامه­ی جدید. نسخه­ی آنکتیل دوپرون، به شماره­ی R.9 .804
علی­یزدی، شرف‌الدّین. (1387). ظفرنامه. تصحیح سیّدسعید میرمحمّد­صادق و عبدالحسین نوایی، ج2، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
غفوری، رضا. (1398). « گزارشی نویافته از پیوند رستم با خاندان کیانیان». آینه‌ی میراث، دوره­ی 17، شماره­ی 65، صص 1-258.
ــــــــــــ (1399). «پیوند بانوگشسپ­نامه با متون پهلوانی و دوره­ی سرایش آن». ادب فارسی، سال 10، شماره­ی 1، پیاپی 25، صص 1- 19.
فرامرزنامه.(1324ه.ق). به اهتمام رستم تفتی، بمبئی: چاپخانه فیض‌رسان.
فردوسی، ابوالقاسم.(1353).شاهنامه­ی فردوسی. تصحیح ژول مول، ج3، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ــــــــــــ.(1380). شاهنامه­ی فردوسی. تصحیح و توضیح ملک‎الشّعراء بهار، به کوشش علی میرانصاری، ج2، تهران: اشتاد.
ــــــــــــ.(1382). شاهنامه فردوسی. چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، ج5، تهران: قطره.
ــــــــــــ.(1386الف). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی‌مطلق و همکاران، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
ــــــــــــ.(1386ب).شاهنامه فردوسی. تصحیح عباس اقبال، سعید نفیسی، مجتبی مینوی، به کوشش بهمن خلیفه، (چاپ بروخیم)، تهران: طلایه.
ــــــــــــ.(1390). شاهنامه: از دستنویس موزه­ی فلورانس محرم 614. به کوشش عزیزالله جوینی، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــ.(1829). شاهنامه. تصحیح تورنر ماکان، ج2، کلکته: بی­نا.
ــــــــــــ.(1880). شاهنامه. تصحیح ولّرس، ج3، لیدن: بریل.
ــــــــــــ.(بی­تا). شاهنامه. دستنویس موزه­ی کتابخانه­ی پاریس به شماره­ی persan 228
کزّازی، میرجلال‌الدین.(1390). نامه­ی باستان. ج2، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
لطفی‌نیا، حیدر.(1388). حماسه‌های قوم کرد. تهران: سمیرا- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
مجمل التّواریخ و القصص.(1383). تصحیح محمّدتقی بهار، تهران: دنیای کتاب.
مختاری.(1397). شهریارنامه. تصحیح رضا غفوری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مرزبان فارسی، رفیع‌الدّین.(1399). فرامرزنامه‌ی کوچک، تصحیح ابوالفضل خطیبی- رضا غفوری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مستوفی، حمدالله.(1381). تاریخ گزیده. به‌اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مشکین‌نامه.(1386). طومار حسین­بابا مشکین. به اهتمام داوود فتح­علی بیگی، تهران: نمایش.
مول، ژول.(1345). دیباچه­ی شاهنامه. ترجمه جهانگیر افکاری، تهران: سازمان کتاب‌های جیبی.
مولوی، نرگس؛ قائمی، فرزاد.(1397). «تحلیل زمینه‌های اجتماعی داستان بانوگشسپ در حماسه‌های شفاهی». زن و فرهنگ، سال10، شماره­ی 37، صص 55- 70.
نثر نقّالی شاهنامه.(1397). تصحیح رضا غفوری، تهران: آرون.
نحوی، اکبر.(1381). «ملاحظاتی درباره‌ی فرامرزنامه و سراینده‌ی آن». مجلّه‌ی دانشکده‌ی ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره­ی164، صص119- 136.
هفت‌لشکر.(1377). تصحیح مهران افشاری- مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هفت منظومه­ی حماسی.(1394). تصحیح رضا غفوری، تهران: میراث مکتوب.
همزه‌ای، فریبرز.(1394). رزم‌نامه: اسطوره‌های کهن زاگرس. ج3، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
Rieu Charles.(1895).Supplement to the Catalouge of the Persian manuscritps in the British museem. Oxford Uiversity Press.
Zutphen, Marjolijn van. (2017). '' Banu Gushasp in the Shahnama: A Case Study.
of the British Library Ms. Or. 2926 and the Interpolated Banu Gushaspnama'', Shahnama StudiesIII , Leiden –Boston: Brill.