بررسی فنا و بقا از منظر سنایی بر مبنای سنت اول عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا/ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار و عضو هیئت علمی/ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان

چکیده

فنا و بقا از مهم­ترین مباحث سنت اول عرفانی است و در عرفان اسلامی جایگاه ویژه­ای دارد و در آثار شعرا و عرفا به شکل­های گوناگونی متجلی شده است. هریک از عرفا کوشیده­اند تا با استفاده از تجارب شخصی خود به بیان این دو موضوع بپردازند. سنایی، شاعر و عارف بزرگ سده­ی ششم هجری، نیز از این امر مستنثنی نیست. این پژوهش، کوشیده تا به بیان فنا و بقا از دیدگاه سنایی بپردازد. در سنت اول عرفانی، انسان و خدا، دو موجود متمایز از یکدیگرند که ذات و صفات و افعال یکی در دیگری فانی می­شود. فنا و بقا به دو بخش عمده­ی ظاهر و باطن تقسیم­بندی شده است. در فنا، عارف از اراده و وجود خود فانی و نیست می­شود و پس از آن به حق­تعالی باقی می­گردد. فنا، مقدمه­ای برای دست­یافتن به بقاست. بنده به صفات خداوند متصف می­شود و به بقای حقیقی دست می­یابد. روش تحقیق در این گفتار، اسنادی­-کتابخانه­ای و از نوع توصیفی-تحلیلی است. ابتدا مطالب مربوط به فنا و بقا یادداشت­برداری، سپس به تفصیل درباره­ی آن بحث شد. ارائه­ی دیدگاه سنایی درباره­ی فنا و بقا، بررسی انواع و اقسام فنا و بقا و درجاتشان، از نوآوری­های این پژوهش است. وی از فنا و بقای ظاهر و باطن یاد می­کند و برای هرکدام درجاتی را قائل است و بالاترین درجه ­را فنای ذات بنده و باقی­شدن به ذات حق می­داند که در آن تمامی حجاب­ها از پیش چشم عارف برداشته می­شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Study of Perdition and Survival from Sanai's Point of View Based on the First Mystical Tradition

نویسندگان [English]

  • samaneh jari 1
  • mohammadreza nasresfahani 2
1 university student/university of Isfahan
2 associate professor/university of isfahan
چکیده [English]

 
Abstract
Perdition and survival, enjoying a special status in Islamic mysticism, are important issues in the first mystical tradition and are manifested in the works of poets and mystics in various forms. Each of the mystics has tried to express these two issues based on their personal experience. Sanai, the great poet and mystic of the sixth century AH, is no exception. This research has tried to focus on Perdition and survival from Sanai's point of view. In the first mystical tradition, man and God are two distinct beings whose essence, attributes, and actions dissolve into one another. Perdition and survival are divided in two general categories: inwardness and appearance. In Perdition, the mystic willingly loses his existence and returns to god, the eternal.  Perdition is a prelude to survival. Here, human being is endowed with the attributes of God and achieves true eternal survival. In this research, documentary-library and descriptive-analytical methods were used. First, notes were taken of the issues related to the perdition and survival. Then, they are analyzed and explained. To the best knowledge of the researcher, this is the first time that Sanai's view on perdition and survival, their types, varieties and status have been scrutinized. He enumerates the perdition and survival of the appearance and interior, assigns degrees to each, and confers the highest degree to the perdition of the essence, being dissolved into the essence of truth. At this stage, all gaps (veils) are removed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: survival
  • perdition
  • Sanai
  • the first mystical tradition

مراجع

قرآن کریم.(1383). ترجمه­ی حسین انصاری، قم: اسوه.
آتش­زای، یحیی؛ ایمانی، بهروز.(1395). «گزاره­هایی بر دو عید سنایی در حدیقه­الحقیقه». گوهر گویا، سال10، شماره­ی30، صص 129-144.
ابن­عربی، محی­الدین.(بی­تا). فتوحات مکیه. ج2، بیروت: دارالصادر.
____________.(2004م). رساله­ی وجودیه. اعتنی بها ابراهیم الکیالی الشاذلی الذرقاوی، بیروت: دارالکتب­العلمیه.
ابوترابی، خدیجه.(1395). «تجربه­ی عرفانی در اشعار سنایی غزنوی». مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره­ی 2، شماره­ی 2/1، صص 106-130.
الهی­منش، رضا؛ ولی­پور چهارده­چریک، فلور.(1393). «وحدت وجود از دیدگاه حکیم سنایی غزنوی». عرفان اسلامی، دوره­­ی10، شماره­ی40، صص 219-240.
انصاری، خواجه­عبدالله. (1417ق). منازل­السائرین. محقق و مصحح علی شیروانی، تهران: دارالعلم.
باباپور، صغری؛ دهباشی، مهدی. (1391). «از فنا در خود تا بقا در حق». عرفان اسلامی، دوره­ی8،  شماره­ی32، صص 63-82.
جامی، عبدالرحمن­.(1356). نقدالنصوص. تحقیق ویلیام چیتیک، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
دهباشی، مهدی؛ میرباقری فرد، سیدعلی­اصغر.(1393). تاریخ تصوف یک. تهران: سمت.
رضاپور، زینب؛ میرباقری­فرد، سیدعلی­اصغر.(1392). «تحلیل و مقایسه فنا و بقا در سنت عرفانی اول و دوم». مطالعات عرفانی، شماره­ی17، صص175-204.
زرین­کوب، عبدالحسین.(1362). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
سراج طوسی، ابونصر.(بی­تا).  اللمع. قاهره: مکتبه­الثقافه­الدینی.
سنایی، مجدودبن­آدم.(1383). حدیقه­الحقیقه­ و ­شریعه­الطریقه. تصحیح محمدتقی مدرس ­رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
_____________.(1388). دیوان اشعار. تصحیح محمدتقی مدرس­رضوی، تهران: سنایی.
_____________.(1389). مثنوی­های سنایی. تصحیح عبدالرضا سیف و غلامحسین مراقبی، تهران: دانشگاه تهران.
_____________.(1396). سیرالعبادالی­المعاد. تصحیح مریم­السادات رنجبر، تهران: مولی.
سهروردی، شهاب­الدین ابوحفص. (1375). عوار­ف­المعارف. ترجمه­ی ابومنصور اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا.(1390). تازیانه­های سلوک. تهران: آگه.
علی­پور، حسن.(1393). «سیر تاریخی و تکاملی اندیشه­ی فنا در عرفان اسلامی». آیین حکمت، دوره­ی6، شماره­ی20، صص 95-120.
غزالی، ابوحامدمحمد.(1383). کیمیای سعادت. ج1، مصحح و محقق حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــــــ.(1386). احیاء علوم­الدین. ج4، مصحح حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن.(1374). رساله­ی قشیریه. ترجمه­ی حسن­بن­احمد عثمانی، تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
کاشانی، عزالدین­محمود.(1390). مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه. تصحیح جلال­الدین همایی، تهران: هما‏.
لاهیجی، محمد.(1371). مفاتیح­الاعجاز فی شرح گلشن‌راز. تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
محمودی، مریم.(1388). «فنا و بقا از دیدگاه عطار». فصلنامه­ی تخصصی عرفان، دوره­ی5، شماره­ی19، صص 108-126.
میرباقری­فرد، سیدعلی­اصغر. (1391). «عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی». گوهر گویا، دوره­ی6، شماره­ی2، صص65-76.
هجویری، ابوالحسن علی.(1375). کشف­المحجوب. تصحیح و- ژوکوفسکى و والنتین آلکسى یریچ‏، تهران: طهوری.
یزدانفر، ساره. (1391). «بررسی اصطلاحات عرفانی مشترک در حدیقه­الحقیقه و مناقب‌العارفین». عرفانیات در ادب فارسی، دوره­ی3، شماره­­­­ی11، 167-189.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار