آسیب‌شناسی نارسیسیسمِ زبانی در شعر شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چگونگی شیوه­ی استفاده­ی هر شاعر از زبان، به­قطع در فرم و ساختار شعر او سرنوشت‌ساز خواهد بود. شاملو با به­کار­گیری امکانات زبان آرکاییک توانسته است، قلمروِ زبانِ شخصی خود را در حوزه­ی شعر مدرن ایران تثبیت کند. از نگاه منتقد به دور نمی­تواند بود که شاملو در مسیر بلوغ هنریِ شعر خود، به­تمامی نیز از منافع بوطیقای زبان گذشتگان بهره­ور نبوده است و در موارد موفّقِ کار (که کم هم نیستند)، با اراده­ورزی هنری، اشعاری ماندگار به کار­نامه­ی ادبیات معاصر فارسی ارزانی داشته است. در این پژوهش در پی بررسی جوانبی از شعر شاملو هستیم که با تأثر از جاذبه­های زبان باستان‌گرایانه، به نوعی «نارسیسم زبانی» دچار شده است (این مطلب در مقدمّه و به­طور مبسوط  در تحلیل بحث خواهد آمد). روش این پژوهش تحلیلی – انتقادی است و بعد از توضیح مبانی نظری، به دسته­بندیِ عملیِ آسیب­های خودشیفتگی زبانی، در شعر شاملو توجه شده است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که زبان­ورزی بیش از حد شاملو، در برخی از موارد آسیب­هایی جدی به شکل و محتوای هنر او وارد کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of Linguistic Narcissism in Poems of Shamloo

چکیده [English]

Abstract
 The way a poet uses language will be determinant in the form and structure of his poetry. By employing the archaic language, with all its potentials, Shamloo has established his own peculiar language in the field of modern Iranian poetry. Literary critics have found that although Shamloo is believed not to fully master the poetic features of the language of the past, he, thanks to his outstanding artistic talent, has composed immanent poems recorded in the contemporary Persian literature. In this study, we seek to examine aspects of Shamloo's poetry that have been affected by a kind of "linguistic narcissism" under the influence of ancient language (this will be discussed in the introduction and in the analysis section in detail). The method of this research is analytical-critical and after explaining the theoretical foundations, the researcher has examined Shamloo's poems, affected by archaic language,  to find traces of linguistic narcissism. The findings of this study show that excessive attention Shamloo has given to language has, occasionally, seriously damaged the form and content of his art.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keyword: linguistic pathology
  • contemporary literature
  • Shamloo
  • arctic language
  • narcissism
آدیس، مارک.(۱۳۹۳). ویتگنشتاین. ترجمه­ی همایون کاکا­سلطانی، تهران: پارسه.
آلن، گراهام.(۱۳۹۴). رولان بارت. ترجمه­ی پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
بارت، رولان.(۱۳۹۴). مرگ مؤلّف. ترجمه­ی گروه مترجمان، تهران: پژوهشکده­ی فرهنگ اسلامی.
براهنی، رضا.(۱۳۸۰). طلا در مس. تهران: زریاب.
برتنس، هانس.(۱۳۹۴). مبانی نظریه­ی ادبی. ترجمه­ی محمّد­رضا ابوالقاسمی، تهران:  ماهی.
برشت، برتولت.(۱۳۹۳). زندگی گالیله. ترجمه­ی عبدالرّحیم احمدی، تهران: نیلوفر.
بنیامین، والتر.(۱۳۹۵). درباره­ی زبان و تاریخ. ترجمه­ی مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: هرمس.
پاسرین، ماوریتسیو.(۱۳۹۵). هانا آرنت. ترجمه­ی مریم خدادای، تهران: ققنوس.
پاشایی، ع.(۱۳۷۸). نام همه­ی شعرهای تو. ج۲، تهران: ثالث.
پور­عظیمی، سعید.(۱۳۹۶). من بامدادم سرانجام. تهران: هرمس.
پورنامداریان، تقی.(۱۳۷۴). سفر در مه. تهران: زمستان.
پین، مایکل.(۱۳۹۲). بارت، فوکو، آلتوسر. ترجمه­ی پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
جلالی، بهروز.(۱۳۷۷). جاودانه زیستن، در اوج ماندن. تهران: مروارید.
حافظ، شمس­الدین محمد (1368). دیوان حافظ. تصحیح قزوینی و غنی، تهران: اساطیر.
حقوقی، محمّد.(۱۳۸۰). شعر زمان ما 1. تهران: آگاه.
رویل، نیکلاس.(۱۳۹۵). ژاک دریدا. ترجمه­ی پویا ایمانی، تهران: مرکز.
سلاجقه، پروین.(۱۳۸۴). امیر­زاده­ی کاشی­ها. تهران: مروارید.
شاملو، احمد.(۱۳۸۰). مجموعه­ی آثار، دفتر یکم: شعرها، تهران: نگاه.
شفیعی­کدکنی، محمّد­رضا.(۱۳۷۳). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
______________.(۱۳۹۰). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
______________.(۱۳۹۱). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.
_____________.(۱۳۹۲). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران:سخن.
شولوخوف، میخائیل.(۱۳۹۱). دن آرام. برگردان احمد شاملو، تهران: مازیار.
شهرجردی، پرهام.(۱۳۸۱). ادیسه­ی بامداد. تهران: کاروان.
شیری، قهرمان.(۱۳۹۶). روایت روزگار. تهران: بوتیمار.
صهبا، فروغ.(۱۳۹۲). کارکرد ابهام در فرایند خوانش متن. تهران: آگه.
ضیمران، محمّد.(۱۳۹۵). نیچه پس از هایدگر، دریدا و دولوز، تهران: هرمس.
فروید، زیگموند.(۱۳۴۲). روانکاوی برای همه. ترجمه­ی هاشم رضی، تهران: پیروز.
لنگرودی، شمس.(۱۳۷۸). تاریخ تحلیلی شعر نو. ج2، تهران: مرکز.
مالپاس، سایمون.(۱۳۹۳). ژان فرانسوا لیوتار. ترجمه­ی بهرنگ پورحسینی، تهران: مرکز.
محبوبی­ارانی، حمیدرضا.(۱۳۹۳). زایش و مرگ تراژدی. تهران: نی.
مظفّری­ساوجی، مهدی.(۱۳۸۶). از بامداد. تهران: مروارید.
مک­آفی، نوئل.(۱۳۹۲). ژولیا کریستوا. ترجمه­ی مهرداد پارسا، تهران: مرکز.
میلز، سارا.(۱۳۹۲). میشل فوکو. ترجمه­ی مرتضی نوری، تهران: مرکز.
نیچه، فردریش.(۱۳۹۵). فلسفه، معرفت، حقیقت. ترجمه­ی مراد فرهادپور، تهران: هرمس.
وایت، گراهام.(۱۳۸۷). در­آمدی بر فلسفه­ی مدرن اروپایی. ترجمه­ی ناهید احمدیان، تهران: پرسش.
هاسه، اولیریش؛ لارج، ویلیام.(۱۳۹۵). موریس بلانشو. ترجمه­ی رضا نوحی، تهران: مرکز.