تحلیل انتقادی گفتمان قدرت در مثنوی (بررسی موردی: قصه اهل سبا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

2 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی

3 دانشجوی دکتری دانشگاه سلمان فارسی کازرون

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی شامل نظریه‌ها و روش‌هایی برای مطالعات تجربی روابط میان گفتمان و تحولات اجتماعی است. تحلیل‌گران گفتمان انتقادی برآنند که متن‌های ادبی مانند سایر متن‌ها در خدمت ارتباطند؛ بنابراین آن‌ها را می‌توان با نگرش و روش انتقادی تحلیل کرد. در این پژوهش جملات، عبارات و ساخت‌های دربردارنده‌ی مؤلفه‌های گفتمان‌مدار در حکایت «اهل سبا و طاغی‌کردن نعمت، ایشان را» از دفتر سوم مثنوی با رویکرد توصیفی‌تحلیلی، بررسی و تحلیل شده است. نتیجه‌ی این بررسی نشان می‌دهد که مولانا افزون‌بر بهره‌گیری از دانش گسترده‌ی خود در علوم رسمی، عرفان و ادب فارسی و عربی از بازتولید نظم گفتمانی نیز برای گستردن سلطه‌ی معنوی خویش بر مریدان بهره جسته و توفیق او تا بدان‌جا است که گفتمان قدرت در مثنوی کاملاً طبیعی و در هماهنگی کامل با اندیشه‌های عرفانی جلوه‌گر می‌شود و زمینه‌ی لازم را برای تغییر گفتمان عرفانی به ‌دست جانشینان مولوی فراهم می‌سازد. وی به یاری تقابل واژگان، ساختار نحوی و مشروعیت‌بخشی به گفتمان خودی، سعی در تثبیت و گسترش سلطه بر مریدان دارد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Critical discourse analysis" in Masnavi, case study: ghesse ahle Saba va taaghi kardan nemat ishan ra

نویسندگان [English]

  • mojgan motevassel 2
  • tahereh moosavi 3
1
2 phd student in Salman farsi university
3 phd student of salman farsi university of kazeroon
چکیده [English]

3.Introduction and preface:
 
Critical discourse analysis includes theories and methods for the empirical study of the relationship between discourse and social change. Critical discourse analysts believe that literary texts, like other texts, are relevant; Therefore, they can be analyzed with a critical attitude and approach. In this research, the sentences, phrases and structures containing discourse-oriented components in the story \"Ahl-e-Saba and the rebellion of blessings upon them\" from the third book of Masnavi have been studied and analyzed with a descriptive-analytical approach. The results of this study show that Rumi, in addition to using his extensive knowledge in formal sciences, mysticism and Persian and Arabic literature, also used the reproduction of discourse order to expand his spiritual dominance over his followers and his success is such that the discourse of power in Masnavi is completely natural. And it manifests itself in full harmony with mystical ideas and provides the necessary ground for changing the mystical discourse at the hands of Rumi's successors. With the help of word contrast, syntactic structure, and the legitimacy of his own discourse, he seeks to establish and extend domination over his followers.
 
 
 4.Research method, background and purpose:
 
The present study intends to look at the discourse of power in the story of "the people of Saba and the rebellion of blessings on them" in the third book of Masnavi, with a view free from prejudice and by acknowledging the high mystical thoughts of Rumi in Masnavi and based on the views of the critics of critical discourse analysis theory. Examine and show how Rumi uses authoritarian discourse to legitimize himself in the face of his followers. Finally, ideology and power relations are represented and introduced in the text through the study of language and text superstructure.
The approach of discourse analysis and critical discourse analysis in the study of humanities texts can be clearly traced in the works of Fairclough and Roger Fowler. In recent years, this approach has flourished in Iran. For example, the book Critical Discourse Analysis by Ferdows Aghagolzadeh (2007) is a handful of this.
The present study is based on a descriptive-analytical approach and is based on library resources. After raising the issue and defining the general framework of the research, the authors have carefully collected the relevant materials; Then, by referring to the book Masnavi Manavi, they extracted the data related to the research objectives and in accordance with the research approach, analyzed the poems, sentences, phrases and structures containing discourse-oriented components.
 
 
5. Discussion:
 
Critical analysis studies the discourse of the text in relation to its situational, cultural, social, political and historical contexts and considers meaning as a product of cultural and social conditions. Power relations are the key concept in critical discourse analysis. The Sufi discourse in its interior shows a level of superiority and inferiority around which in the center of gravity the sheikh, pir, murad or pole as the center of power and the disciples and disciples as the circles connected to the center, are formed.
 
Social rivalry is the process by which a discourse designs the "other" or "enemy" for itself; Because the existence of another threatening discourse, the formation of discourse identity and demarcation of values. The two main "rival discourses" in Masnavi are the discourses of philosophy and Etzal. In "The Story of the People of Saba" and related allegories, Rumi introduces his rival discourse through "rejection and negation". Rumi mentions his own discourse with words such as "Jesus' monastery" or "Reader of the heart" and refers to Jesus (pbuh), who is an allegory of the elder and the guide, with attributes such as savior of the jinn, his goodness and healer. Rumi, on the other hand, refers to dissenting discourse or those outside it with the following attributes: ungrateful, dog, rebellious, rebellious, unfaithful, donkey, raw, and child. In any discourse, words carry an ideological burden and carry certain values.
In a discourse, "sentence arrangement has many functions, including ideological functions" (Wendike, 1394: 77). The syntactic structures of this story and other allegories also refer to the ideology of mystical discourse. One example is the extensive use of grammatical structure. This grammatical structure shows the upstream view of the speaker. This structure is often seen in this story.
The "Story of the Sabaeans" is itself a story whose narrative purpose is an interpretive interpretation in the direction of mystical "judgment". Interpretation can be considered the most important tool for legitimizing mystical discourse. Mystics believe that "the interpretation of the text of appearance restores the original and true meaning that the similes of the text of appearance are encoded" (Carbon, 1387: 127). In this way, at the beginning of the story, Rumi likens the reader or any non-indigenous discourse to a mountain that has no understanding of the sound it reflects. He thus demonstrates the superiority of his own discourse and places it in an upward position, stating that it is the only mystical discourse that leads the way and opens the door to interpretation, and that the reader's mind for the final conclusion of this anecdote that serves the purpose. It is his discourse, he prepares.
 
6.Conclusion
 
On the horizon of Iranian mystic thought, Rumi uses mystical poetry and the familiar genre of narrative artistically to take over the actions of power and use its forces for the benefit of his ideological goals; That is, he used the expansion of spiritual dominion over the disciples. Rumi's special language with a considerable volume of intra-religious and ideological words with a spice of tangible allegories and objective similes, has highlighted the role of language and its artistic tricks in advancing this goal of Rumi. In the story of the people of Saba, he identifies his rival discourse through rejection and negation.
Rumi, by disguising his ideology in words, phrases and using linguistic tricks, has included the discourse of submission of the disciple to the old man in his anecdotes. Examining the traces of this discourse and re-reading the story of the people of Saba in Masnavi based on this kind of analysis shows that Rumi, like other elders, considers the character of Pir and Murad as the main element of the discourse of Murid and Moradi. On the opposite side of the object is the position of the disciple. The character of the disciple is passive, submissive, obedient and submissive throughout Masnavi. In this story, Rumi uses various methods such as the use of allegories, names and titles, the use of verbs and the interpretation of verses and hadiths in order to establish the superior discourse of the intended and the old against the discourse of the inferior disciple.
 
 
7. Keywords
 
Ideology, critical discourse analysis, rival discourse, power discourse, Masnavi, Rumi.
 
8.references:
Aghagolzadeh, Ferdows. (2007). Critical discourse analysis and literature. Journal of Adab pazhoheshi. Vol 1. No 1. pp17-27.
___________________. Ghiasian, Maryam Al-Sadat. (2007). Dominant approaches in critical discourse analysis. Journal of language and linguistics. Vol 3. No 5. pp 39-54.
Aflatoon.(2015) ).  Collection of works by Aflatoon. Translated by Reza Kaviani and Mohammad Hasan Latifi. Vol 2. Tehran: Ibn Sina.
Amoli, Seyed Haidar. (1422). ). Al-Mohite al-azim and Al-bahre al-khazm. Research by Sayed Mohsen Mousavi Tabrizi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Behnam far, Mohammad and et. al. (1393). Critique of rationality in Rumi's Manasvi and Iqbal Lahori's generalities. Journal of subcontinent Researches. Vol 6. No 21. pp7-34.
Chevalier, Jean. (2009). Dictionary of Symbols. Translated by Soodabeh Fazaili, Volume 3, Tehran: Jeyhun.
Corbin, Henry. (2008).  Ibn Sina: A Philosophical Mysticism. Translated by Insha'Allah Rahmati, Tehran: Jami.
Dehghan, Ali. Yakhdansaz, Nazila. (2015). Discourse in the story of "Mehmankosh Mosque" Masnavi based on the views of "Michel Foucault". Research in Persian Language and Literature. No 36. pp 83-102.
FadaeeMehrbani, Mehdi. (2009). Rise of Mystic Political Thought in Iran. Vol 1. Tehran: Ney.
Fairclough, Norman. (2000).  Critical discourse analysis. Translated by Fatemeh shayestehpiran and et.al.Tehran: Bureau of Mediastudies and Planning.
Fotohi, Mahmood. Afshinvafaee, Mohammad. (2008). Bukhara, Year 15, No. 89 and 90, pp 29-53.
Foucault, Michel. (2001). L'ordre du discours Translated by Bgher Parham. Tehran:Agah.
______________. (2008).  Power-knowledge. Translated by Mohammad Zamiran. Fourth edition. Tehran:Hermes.
______________. (2015).  The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences. Translated by Yahya Emami. 2nd edition. Tehran: Institute for Social and Cultural Studies.
 
 
 
 
 Fowler, Roger. (2011). Linguistics and the Novel. Translated by Mohammad Ghafari, first edition. Tehran. Ney.
_____________. (2018). Linguistics and literary criticism. Translated by Maryam Khozan and Hossein Payendeh, first edition, Tehran: Ney.
Ghazali, Mohammad (1417). The Revival of the Religious. Beirut: Dar al-Maarefah.
Gölpınarlı, Abdülbaki. (1996).  Mawlana Jalal al-Din: life, philosophy and selected works. Translated by Tofigh Sobhani. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
Ghorbannezhad, Parisa. (2008). Sufism in Azerbaijan Mongol Era.Tehran: elmifarhangi.
Jahangard, Nasrin. (2009). The secret of the permanence of Rumi's Masnavi in the informatics era. Tehran: Scientific.
 
Jani, tahereh. (2011). Analysis of the discourse of the characters in the anecdotes of the spiritual Masnavi. Master Thesis. Ilam University.
Jorgensen, Marianne. Louise Phillips. (2018).  Discourse analysis as theory and method. Translated by Hadi Jalili. Tehran: Ney.
Mahyar, Abbas. (1997). Kharkharband and prison (description of the ode of fear. Tehran: GHatreh.
Meier, Fritz. (2009). Bausteine: ausgewählte Aufsätze zur Islamwissenschaft. Translated by Mehr Afagh Abivardi, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
:                                        Mills, Sara. (2009). Discourse  Translated by Fatah Mohammadi. Zanjan: hezare sevom.
Mohammad ebn Monavar. (1987).Asrar al-Tawhid fi Maghamat al-Sheikh Abusa'id.  Vol 1. Introduction and correction by Shafiee Kadkani. Tehran: Agah.
Moshayedi, Jalil and Hojjatullah Karami. (2015). Rumi and the reproduction of the discourse of absolute monarchy in a mystical allegory. 8th Persian Language and Literature Research Conference. Vol 8. pp 1969-1984.
Naraghi. Ahmmad. (1991). Review of the relationship between disciple and intended in mysticism. Kian. No 2. pp18-26.
Quran karim
Rumi, Jalaluddin Muhammad. (2006). Masnavi. Karim Zamani. Vol 3. Tehran: Etelaat.
________________________. (2007). Karim Zamani. Vol 1. Tehran: Etelaat.
Sadrinia, Bagher. Mohammad Ebrahimpoor, Namin. (2014). The relationship between the Sufism and Mutzilism. Journal of Mytho-Mystic Literature. Vol 10. No 37. pp 145-182.
Saussure, Ferdinand dow. (1999). General Linguistics Course. Translated by Kourosh Safavi, Tehran: Hermes.
Sobhani, Tofigh. (2003). Critical Analysis of the Discourse of the "Officials" of the Sufi Elders Journal of association letter. No 12. pp 65-91.
  Sojodi, farzan. Akbari, Zeynab. (2014). Classical Persian Literature. Fifth year. No 4. pp 73-97.
Soltani, Aliasghar. (2004). Discourse analysis as theory and method. Political Science. No 28. pp 153-180.
_______________. Power, discourse and Language: the power structure of the Islamic Republic of Iran. (2005). Tehran. Ney.
Tahmasebi, Sassan (2016). Critical analysis of Rumi’s biographies. Journal of Historical studies of Islam. Vol 8. No 28. pp 93-105.
 
Teun Adrianus van Dijk. (2003). Studies in discourse analysis: From Text Grammar to Critical Discourse Analysis Translated by Pirooz Izadi. Tehran: Bureau of Media studies and Planning.
____________________. (2015).  Ideology and discourse Analysis.  Translated by Mohsen, Norbakht. Tehran: Siahrood.
Yarmohammadi, Lotfollah. (2014). An Introduction to Discourse analysis. Tehran. Hermes.
Zarinkoub, Abdolhossein. (2011). Step by Step until visiting God. Tehran: Scientific.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • keywords : Critical discourse analysis
  • Mawlānā
  • Masnavi
  • Political discourse
  • Ideology
  • Rival discourse
قرآن کریم. (1390). ترجمه‌ی مهدی الهی‌قمشه‌ای، اصفهان: قلم آریا.
آقا‌گل‌زاده، فردوس. (1386). «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات».  ادب‌پژوهی، دوره‌ی شماره‌ی1، صص17-27.
آقاگل‌زاده، فردوس و مریم‌السادات غیاثیان. (1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی». زبان وزبا‌ن‌شناسی، دوره‌ی3، شماره‌ی5، صص39-54.
افلاطون. (1349). مجموعه آثار. ترجمه‌ی رضا کاویانی و محمدحسن لطیفی، ج2، تهران: ابن‌سینا.
 آملی، سیدحیدر. (1422). تفسیر المحیط‌الأعظم و البحر‌الخضم. به‌تحقیق سیدمحسن موسوی تبریزی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
 بهنام‌فر، محمد و همکاران. (1393). «نقد عقلانیت در مثنوی مولانا و کلیات اقبال لاهوری». مطالعات شبه‌قاره، دوره‌ی6، شماره‌ی21، صص7-34.
جانی، طاهره. (1390). تحلیل گفتمان شخصیت‌ها در حکایت‌های مثنوی معنوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ایلام.
 جهانگرد، نسرین. (1388). راز ماندگاری مثنوی مولانا درعصر آنفورماتیک. تهران: علمی.
دهقان، علی و نازیلا یخدانساز. (1394). «گفتمان در داستان«مسجد مهمان کش» مثنوی با تکیه بر آرای «میشل فوکو». زبان و ادبیات فارسی. شماره‌ی36، صص83-102.
 زرین‌کوب، عبدالحسین. (1390). پله‌پله تا ملاقات خدا. تهران: علمی.
 سبحانی، توفیق. (1382). «زندگی مولاناجلال‌الدین رومی، آثار و افکار او». نامه‌ی انجمن، شماره‌ی12، صص65-91.
سجودی، فرزان و زینب اکبری. (1393). «تحلیل انتقادی گفتمان «مقامات» مشایخ صوفیه». کهن‌نامه ادب پارسی، سال 5، شماره‌ی 4، صص 73-97.
 سلطانی، علی‌اصغر. (1383). «تحلیل گفتمان به‌مثابه‌ نظریه و روش». علوم سیاسی، شماره‌ی28، صص153-180.
ــــــــــــــــــــ. (1384). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
 سوسور، فردینان ‌دو. (1378). دوره‌ی زبان‌شناسی عمومی. ترجمه‌ی کورش صفوی، تهران: هرمس.
شوالیه، ژان و همکاران. (1388).  فرهنگ نمادها. ترجمه‌ی سودابه فضایلی، ج3، تهران: جیحون.
 صدری‌نیا، باقر و محمد ابراهیم‌پور نمین. (1393). «دگرگونی گستره‌ی کرامات در مناقب‌ی‌نامه‌های مشایخ تصوف». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دوره‌ی10، شماره‌ی37، صص145–182.
طهماسبی، ساسان. (1395). «روابط صوفیه با معتزله». مطالعات تاریخ اسلام، دوره‌ی8، شماره‌ی28، صص93–105.
غزالی، محمد. (1417). احیا علوم‌الدین. بیروت: دارالمعرفه.
فاولر، راجر. (1390). زبانشناسی و رمان. به ترجمه‌ی محمد غفاری، تهران: نی.
ـــــــــــ. (1397). زبان شناسی و نقد ادبی. به ترجمه‌ی مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی.
فتوحی، محمود و محمد افشین‌وفایی. (1387). «تحلیل انتقادی زندگی‌نامه‌های مولوی». بخارا، سال15، شماره‌ی89و90، صص29-53.
فدایی‌مهربانی، مهدی. (1388). پیدایی اندیشه‌ی سیاسی و عرفانی در ایران. ج1، تهران: نی.
فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ‌ترجمه‌ی‌ فاطمه شایسته‌پیران و همکاران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
فوکو، میشل. (1380). نظم گفتار. به‌ترجمه‌ی باقر پرهام، تهران: آگاه.
________. (1387). دانش و قدرت. به‌ترجمه‌ی محمد ضیمران، تهران: هرمس.
________. (1394). نظم اشیا؛ دیرینه‌شناسی علوم انسانی. به‌ترجمه‌ی یحیی امامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
قربان‌نژاد، پریسا. (1387). تصوف در آذربایجان عهد مغول. تهران: علمی و فرهنگی.
کربن، هانری. (1387). ابن‌سینا و تفسیر عرفانی. ترجمه‌ی ان‌شاالله رحمتی، تهران: جامی.
گولپینارلی، عبدالباقی. (1375). مولانا جلال‌الدین. زندگانی، فلسفه، آثار. ترجمه‌ی توفیق سبحانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ماهیار، عباس. (1376). خارخاربند و زندان (شرح قصیده‌ی ترساییه). تهران: قطره.
مایر، فریتس. (1388). سنگ‌بناهای معارف اسلامی (منتخبی از معارف علوم انسانی). به‌ترجمه‌ی مهرآفاق ابیوردی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مشیّدی، جلیل و حجت الله کرمی(1394). «مولانا و بازتولید گفتمان سلطنت مطلقه در تمثیلی عرفانی». هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دوره 8، صص 1969-1984.
محمدابن‌منور. (1366). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ‌ابی‌سعید. ‌مقدمه و تصحیح شفیعی کدکنی، ج1، تهران: آگاه.
مولوی، جلال‌الدین‌محمد. (1385). مثنوی معنوی. ‌شرح کریم زمانی، ج3، تهران: اطلاعات.
____________. (1387). مثنوی معنوی. شرح کریم زمانی، ج1، تهران: اطلاعات.
میلز، سارا. (1388). گفتمان. ترجمه‌ی فتاح محمدی، زنجان: هزاره‌ی سوم.
نراقی، احمد. (1370). «بازنگری رابطه‌ی مرید و مرادی در عرفان». کیان، شماره‌ی2، صص18-26.
وندایک، تئون.ای. (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی. ترجمه‌ی پیروز ایزدی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
______________. (1394). ایدئولوژی و گفتمان. ‌ترجمه‌ی محسن نوبخت، تهران: سیاهرود.
یارمحمدی، لطف‌الله. (1393). درآمدی به گفتمان‌شناسی. تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس. (1397). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ‌ترجمه‌ی هادی جلیلی، تهران: نی.