تجسم آمال: عطار و بازآفرینی آرزوها از طریق حلاج و شیخ صنعان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه زنجان

چکیده

 
چکیده
در هر هنر روایی و به‌طورکلی در هر روایتی، اگر نه کلِ شخصیتِ راوی، دست‌کم بخش عمده‌ای از شخص و شخصیت او بازگویی می‌شود؛ چه در آثاری که خود مستقیم می‌آفریند و چه در آثاری که به بازآفرینی شخصیت‌ها و حادثه‌ها می‌پردازد. عطار هم به‌عنوان یک راوی بزرگ که مهم‌ترین آفریننده‌ی آثار ماندگار ادبی در میراث روایی‌عرفانی ماست، از این قاعده برکنار نیست. هدف این مقاله آن است که به‌صورتی مستدل و مستند و با تکیه بر آثار اصلی عطار، اثبات کند که هدف اولیه و عمده‌ی عطار از آفرینشِ شیخ صنعان در منطق‌الطیر و حلاج در تذکرةالاولیاء و منطق‌الطیر و دیگر آثار، بازتولید آمال و ا هداف و به‌ویژه «منِ برتر و نهادِ خویش»، از طریق خلق و بسط آن دو شخصیت است که یکی چهره‌ای کاملاً تاریخی و عینی دارد و دیگری در مرز میان افسانه و واقعیت جا گرفته است. در واقع، عطار از طریق این دو، تمامی خواسته‌ها و آرزوها و آمالی که در ذهن و روان داشته، اما به‌دلیل وضعیت خاص سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، موفق به تحقق‌بخشی بدان‌ها نشده است، به‌صورتی بسیار جذاب و گیرا  باز می‌آفریند و در متن این قصه‌ها و از طریق آن‌ها، به تماشای منِ تحقق‌یافته‌ی خود می‌نشیند.
 



* دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان golmakan110@yahoo.com
تاریخ دریافت مقاله: 4/9/98                تاریخ پذیرش مقاله: 20/2/99

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Attar –E- Nyeshaboor and Recreation of Desires by Hallaj and SHeikh-e- Sanaan

چکیده [English]

personality of the narrator but the most of its character and personality have been iteranced, both in the works that have been created directly by himself and in the works which have proceeded to recreation of personalities and events. Attar as a great narrator, who is the creator of preducable literary works in our gnostic-narrative inheritance, is not exception in this rule.
Purpose of this article, according to the main works of Attar, is proving that reasonably and documentary, Attar's major and primary purpose of creation of Sheikh Sanaan in Mantegh Al-teir and other works, is recreation of desires and goals especially superior ego and self-native by the creation and expanding of these two characters, one who has a complete visual face and the other one who is in the border among legend and reality.
Indeed, through these two works, Attar is recreating all of his desires, demands and wishes, had them all in his mind and soul. Which was not able to realize them, because of special cultural social, political situations of that time, so cute and beautifully, and at the heart of these tales and through them sitting aside to view his own self-realization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Attar
  • Hallaj
  • Sheyekh –e= Sanaan
  • Narration
  • Recretion
آتش‌سودا، محمدعلی. (1391). «تحلیل رمزشناختی داستان شیخ صنعان». شعرپژوهی (بوستان ادب)، دوره‌ی4‌، شماره‌ی2، صص1-22.
 افلاکی، احمد. (1375). مناقب‌العارفین. تهران: تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
پورنامداریان، تقی. (1382).  دیداربا سیمرغ. تهران: علمی و فرهنگی.
جامی، نورالدین. (1387) نفحات‌الانس. تصحیح محمود عابدی، تهران: سخن.
حق‌شناس، علی‌محمد. (1362). «حافظ‌شناسی خودشناسی». دانش، سال3، شماره‌ی4، صص26-23.
حلاج، حسین‌بن منصور. (2008). دیوان. تصحیح سعدی ضناوی، بیروت: دار صادر.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1367). صدای بال سیمرغ. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــ. (1356). نه شرقی نه غربی انسانی. امیرکبیر: تهران.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1387). زبور پارسی. تهران: آگاه.
عطار، فریدالدین. (1379). تذکرةالاولیا. تصحیح رینولد الین نیکلسون، تهران: اساطیر.
ـــــــــــــــ. (1384). منطق الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــ. (1386). دیوان. تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــ.(1386الف).مصیبت‌نامه.تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــ. (1386ب). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
 ــــــــــــــ. (1386ج). اسرارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــ. (1387). الهی نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: نشرسخن.
ـــــــــــــــ. (1392). دیوان اشعار. تصحیح مهدی مداینی و مهران افشاری، تهران: چرخ.
گوهرین، صادق. (1385). تعلیقات منطق‌الطیر. تهران: علمی و فرهنگی.
مسگرنژاد، جلیل. (1391). «تحلیلی از داستان شیخ صنعان».  آشنا، دوره‌ی4، شماره‌‌ی19، صص 81-93.
مهرآوران، محمود. (1373). «اندیشه‌های حلاج در منطق‌الطیر». پژوهشهای فلسفی کلامی، دوره‌ی8، شماره‌ی3و4، صص207-233.
مینوی، مجتبی. (1340). «داستان شیخ صنعان، از خزاین ترکیه». مجله دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران، سال3،  شماره‌ی3، صص1-29.