نقد و بررسی کارکرد انواع قهرمانان در قصه ی بلند عامیانه ی جنیدنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه یزد

چکیده

جنیدنامه، پیش‌درآمد داستان بلند ابومسلم‌نامه، داستانی نیمه حماسی- نیمه غنایی از نوع عامیانه است که ماجرای تلاش‌های موازی سیدجنید، جدّ خیالی ابومسلم خراسانی، در راه رسیدن به معشوق (رشیده‌ی پری) و مسلمان کردن ساکنان سرزمین‌های فراواقعی قصه را بیان می‌کند. در این قصه، قهرمان از یک‌سو به پیامبر (ص) و ائمه‌ی اطهار (ع) و از سوی دیگر، به پریان وابستگی نسبی پیدا می‌کند. هم‌چنین وی ضمن یافتن ابزار جادویی پهلوانان و پادشاهان حماسی و اسطوره‌ای ایرانی، وجهه‌ای ملی می‌یابد تا به این ترتیب، رؤیای فره ایزدی، پهلوانی و شاهی برای ابومسلم خراسانی، به عنوان انسانی قهرمان‌گونه و نه سرداری طغیان‌گر، محقق شود. در مقاله حاضر، پس از ارائه‌ی ساختار متن، انواع قهرمانان ثابت قصه که در دو گروه زمینی و فرازمینی دسته‌بندی شده‌اند، از نظر کارکرد و نقش مورد بررسی قرار گرفته‌است. حاصل کار نشان می‌دهد که در بازآفرینی سرگذشت شخصیت‌های تاریخی بر اساس ژانر قصه‌های کهن، پردازندگان با استفاده از جنبه‌های اساطیری، حماسی و عامیانه‌ی ایرانی و غیرایرانی، به خلق قهرمانی پرداخته‌اند که قدرت فرازمینیش، وی را از محدودیت انسان زمینی رهانده است تا به این ترتیب، سنت قهرمان پروری خود را در برابر تصورات بیگانگان، برتری دهند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Various Roles of Heroes in the Persian Long Folktale of Joneid Nameh:An Analytic Study

چکیده [English]

Abbasi* Y. Jalali Pandari**

Yazd University
 
Abstract
Joneid Nameh, a prologue to the long tale of Abu Moslem Nameh, is a semi-epic, semi-lyric folkloric fiction which conveys the story of Seyyed Joneid. The story focuses on the fictional hero, Seyyed Joneid and his attempts at reaching his beloved, Fairy Rashideh, and converting the inhabitants of the fairy lands to Islam. Seyyed Joneid is supposedly the ancestor of Abu Moslem Khorasani. The hero of Joneid Nameh is a descendent of the Holy Prophet and his Household from one side, and those of the fairies from another side. Seyyed Joneid reflects features of characters like Rostam and Tahmures. Analyzing the structure of the story, the study tries to reveal various roles of the heroes who are of different natures: real, superhuman, mythical, and legendary. The result of this research then shows that creating these characters based on folktale, whether taken from Persian, non Persian, mythical,  folkloric, and even epic aspects, the author creates the heroes whose imaginative features liberate them from the limitations of the real world. This way, the stylistic conventions of fictional heroes in Persian literature are revealed to be more developed and multidimensional making the heroes appear both stronger and freer than those in foreign literature.
 
 
 
* Ph. D. candidate in Persian Language & Literature, abbasisakineh@ymail.com
** Associate Professor of Persian Language & Literature, jalali@yazduni.ac.ir

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Abu Moslem Nameh
  • Demon
  • Epic
  • Fairy
  • Function
  • Hero
  • Joneid Nameh
  • Persian Folktales

مراجع

آیدنلو، سجاد. (1384). «اسب دریایی در داستان‌های پهلوانی». مجله‌ی مطالعات ایرانی دانشگاه کرمان، سال 4، شماره‌ی 7، صص 15-38.
اسدی طوسی. (1354). گرشاسپ‌نامه. با تصحیح حبیب یغمایی، تهران: طهوری.
پراپ، ولادیمیر.(1368).ریخت‌شناسی قصه‌ی پریان.ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
پورداوود، ابراهیم. (1356). یشت‌ها. ج1و2؛ تهران: دانشگاه تهران.
جیحونی، مصطفی. (1372). «گوسان یا مهربان». فصلنامه‌ی کتاب پــاژ، شماره‌ی11-12، صص19-41.
حسن‌آبادی، محمود. (1378). «حماسه و هیاهو، شیوه‌ی انتقال حماسه‌ها در مقایسه‌ی سازه شناختی سمک عیار، ابومسلم‌نامه و شاهنامه‌ی فردوسی». مجله‌ی علمی- پژوهشی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنرکرمان، شماره‌ی 23، پیاپی20، صص20-58.
خواجه‌پور، محمدرضا. (1363). فیزیک و واقعیت. تهران: خوارزمی.
دیکسون کندی، مایک. (1385). دانش‌نامه‌ی اساطیر یونان و روم. ترجمه‌ی رقیه بهزادی، تهران: طهوری.
دلاشوا، لوفلر. (1369). زبان رمزی قصه‌های پری‌وار. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
ذکاء، یحیی. (1366). «یک تصنیف قدیمی شیرازی». مجله‌ی شعر و موسیقی در ایران، تهران: هیرمند، صص107-113.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1379). دو قرن سکوت. تهران: نشر سخن.
شوالیه، ژان ژاک و دیگران. (1387). فرهنگ نمادها. 5 ج، ترجمه‌ی سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شهیدی صالحی، عبدالحسین. (1379). «ذوالجناح». دایرَه‌المعارف تشیع. ج8، تهران: نشر شهید محبّی، صص46-45.
صفا، ذبیح‌الله. (1387). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
طرطوسی (طرسوسی)، ابوطاهر. (1380). ابومسلم‌نامه. 4 ج، به کوشش حسین اسماعیلی، تهران: قطره.
فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه. ج1، بر اساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فریزر، جیمز جرج. (1383). شاخه‌ی زرین (پژوهشی در جادو و دین). ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
کمپل، ژوزف. (1389). قهرمان هزارچهره. ترجمه‌ی شادی‌خسروپناه، تهران: گل آفتاب.
مارزلف، اولریش. (1376). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری، تهران: سروش.
محجوب، محمدجعفر. (1382). ادبیات عامیانه‌ی ایران. ج1 و 2، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
محجوب، محمدجعفر. (1382). «ابومسلم‌نامه، سرگذشت ابومسلم خراسانی». ادبیات عامیانه‌ی ایران (مجموعه مقالات درباره‌ی افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران)، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه، صص 301-333.
مؤذن جامی، محمدمهدی. (1388). ادب پهلوانی. تهران: ققنوس.
یوسفی، غلامحسین. (1356). «ابومسلم، تبردار خراسانی». برگ‌هایی در آغوش باد، غلامحسین یوسفی، مشهد: توس، صص 685-694.
Uther, Hans's jorg. (2004). The Typology of International Folktales. Helsinki: Folklore Fellow Communication.
Yearzely, Macleod. (1924). The Folklore of Fairy Tale. London: Watts and co.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار