بررسی انواع مکاشفات عرفانی در مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

مسأله‌ی کشف و شهود یکی از مسایلی است که عرفان‌های تمام ملل حول آن می‌چرخند. به‌طورکلی مکاشفات عرفانی در مثنوی معنوی را می‌توان به دو دسته‌ی کشف‌های صوری و کشف‌های معنوی تقسیم نمود و هر کدام از آن ها نیز انواعی دارد. این مکاشفات صوری و معنوی در برخی جهات با نظریه‌ی  و. ت. استیس (W. T. Stace) در مورد مکاشفات، قابل انطباق است. در این پژوهش نیز مکاشفات مثنوی معنوی بر حسب احوال آفاقی (صوری) و انفسی (معنوی) مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تشریح ویژگی‌های مشترک آن ها از جمله عینیت، احساس ثقه، احساس شادی و ... پرداخته شده است. البته در برخی از این موارد استیس به خطا رفته و یا برخی از ویژگی‌های مکاشفات اسلامی قابل تطبیق با نظریه‌ی او نیستند. علاوه بر این، ویژگی‌های اختصاصی حالات آفاقی و انفسی بررسی شده است و در نهایت به این نتیجه رسیده‌ایم رسیده‌رم که مکاشفات مثنوی علاوه بر مطابقت با برخی از الگوهای عرفان غربی، در نوع خود بی‌نظیر هستند و از جهاتی بر عرفان غربی نیز برتری دارند.


 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Different Kinds of Mystical Intuition in Mathnavi-e Maanavi

چکیده [English]

 
Intuition is the crux of all mysticisms. In Mathnavi, intuition is a crucial matter. Rumi has depicted intuition in different forms such as inspiration, acumen, dream and occurrence. Generally speaking, revelation in Mathnavi is divided into two groups: physical and spiritual revelations, though each has its variations. These intuitions are sometimes in accordance with V. T. Astis' theory of intuition. Astis divides the mystics' intuitions into two categories: Exterior (heavenly) and Interior (soul) (Spiritual) states. This paper investigates the revelations in Mathnavi in the light of these two states proposed by Astis and also discusses the common features such as objectivity, the feelings of trust and faith, and happiness. However Astis errs in some aspects as some Islamic revelations are not in accordance with his theory. Moreover, the special characteristics of Exterior and Interior (Spiritual) states are studied here. In the end, it is concluded that not only are the intuitions mentioned in Mathnavi corresponding to some western mystical patterns, but they are also unique and in some ways are superior to western mysticism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: Intuition‚ Physical Intuition‚ spiritual Intuition‚ Rumi
  • Mathnavi
قرآن کریم. (1391). ترجمه‌ی حسین انصاریان،  قم: آیین دانش.
آملی، سیدحیدر. (1368). جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار. تهران: علمی و فرهنگی و انجمن ایرانشناسی فرانسه.
ابن عربی، محی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
استیس، والتر ترنس. (1375). عرفان و فلسفه. ترجمه‌ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران:  سروش.
استیس، والتر ترنس. (1388). زمان و سرمدیت. ترجمه‌ی احمدرضا جلیلی، قم: عدالت. 
اشجع، منصوره. (1388). «مکاشفه عرفانی». فصلنامه‌ی تخصصی عرفان، سال 5، شماره 20، صص 123-152.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1383). تحلیلی از وحدت وجود در آفرینش وجود و زمان. ترجمه‌ی مهدی سررشته داری، تهران: مهراندیش.
تهانوی، محمد اعلی بن علی. (1862 ). کشاف اصطلاحات الفنون. بی‌جا: کلکته.
حسین‌زاده، محمد. (1379). مبانی معرفت دینی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
خمینی، روح‌الله. (بی تا ). مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه. تهران: آثار امام.
خوارزمی، حسین بن حسن. (1375). شرح فصوص. تهران: مولی.
راسل، برتراند. (1353). علم و مذهب. ترجمه‌ی رضا مشایخی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
روزبهان بقلی، شیرازی. (1385) شرح شطحیات. به تصحیح و مقدمه‌ی هانری کوربن، تهران: طهوری.
سراج طوسی، ابونصر. (بی‌تا). اللمع. تصحیح نیکلسون، تهران: جهان.
ستاری، جلال. (1386). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: مرکز. 
شیروانی، علی. (1382). «چیستی و انواع تجربه‌ی عرفانی از نگاه ابن عربی». قبسات، شماره‌ی 26، صص32-56.
فعالی، محمدتقی. (1381). «زبان عرفان». نشریه قبسات، شماره‌ی 24، صص49-63.
قونوی، صدرالدین. (1371 ). فکوک. ترجمه‌ی خواجوی، تهران: مولا.
قیصری، محمد داوود. (1375). شرح فصوص الحکم. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
قیصری، محمدداوود. (1381). رسایل. تحقیق سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
کاشانی، عزالدین محمدبن علی. (1367). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح استاد همایی، تهران: هما.
 کبیر، یحیی. (1388). «نقد نظریه متناقض‌نمایی تجارب عرفانی استیس در عرفان اسلامی با تاکید بر آرای ابن عربی». نامه حکمت، سال 7، شماره‌ی 2، صص96-121.
مسعودی فرد، جلیل. (1378). «معرفت شهودی در مثنوی مولوی». مجله‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره‌ی 1و2، سال 33، صص 348-357.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1382). مثنوی معنوی. به اهتمام توفیق هـ. سبحانی، تهران: روزنه.
نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمه‌ی اسماعیل سعادت، تهران: دانشگاهی.
نوین، حسین. (1389). « نظریة شعور و جاودانگی هستی در اندیشه‌ی عرفانی مولوی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی 17، صص59-77.
Davis. Caroline Franks. (1989). The Evidential Force of Religious Experience. New York: Oxford University Press.