تحلیل چرایی و چگونگی ورود و جلوه‌ی بافتار سپاهیانه در غزل سده‌ی ششم هجری (با تکیه بر اوصاف معشوق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اهواز، دانشگاه شهید چمران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات فارسی

2 دانشگاه شهید چمران اهواز

3 زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

4 اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

تحلیل چرایی و چگونگی ورود و جلوه‌ی بافتار سپاهیانه در غزل سده‌ی ششم هجری (با تکیه بر اوصاف معشوق)
 
 
چکیده
نظر به بازتاب سیمای معشوق، بر مبنای اوصاف سپاهیانه در شعر پارسی، این پرسش اساسی پیش می‌آید که ویژگی‌های یادشده، چگونه و متأثر از چه عواملی موردتوجه شاعران قرار گرفته است؟ بنابراین، در پژوهش حاضر بر آن هستیم تا با واکاوی دقیق و همه‌جانبه‌ی این تصاویر در غزل سده‌ی ششم هجری و نیز با بهره‌گیری از دو شیوه‌ی تحلیلی و آماری، ضمن ارائه‌ی فهرست جامعی از این تصاویر، چرایی ورود آن‌ها به حوزه‌ی شعر و ادب و دلایل ماندگاریشان در ادوار بعد را بررسی کنیم. بدیهی است مقارن با ورود ترکان به ایران و به‌دنبال تکامل تدریجی قالب غزل، به‌لحاظ ساختار و درون‌مایه، معیارهای زیبایی نیز تغییر می‌یابند. ازآنجایی‌که این ترکان غالباً به حسن و جنگاوری شهرت داشتند، شاعران تحت‌تأثیر تحولات سیاسی‌اجتماعی و نیز باتوجه‌به سلیقه‌ی شخصی و ذائقه‌ی معمول عصر، نوعی ژانر حماسی را در بستر نرم و لطیف غزل وارد کردند که بعدها غزل حماسی نام گرفت. ازاین‌رو در این مقاله، ضمن بررسی دقیق علل و عوامل مؤثّر، صبغه‌ی سپاهیانه‌ی معشوق بر مبنای رویکردهای ادبی و جامعه‌شناسی و روان‌شناسی، در سه سطح تحلیل شده است: 1. سازوبرگ سپاهیانه؛ 2. تعابیر عیّارانه؛ 3. رفتار سپاهیانه.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Why and How Legionary Textural Show & Influx in Sixth Century sonnet, With an Emphasis on Beloved feathers

نویسندگان [English]

  • Ghodrat Ghasemipour 1
  • Emami Nasrollah 2
  • mohammad Reza Salehi mazandarani 3
  • Leily Abbasi Montazeri 4
1 Ahvaz, Shahid Chamran University of Ahvaz, Faculty of letters and Humanities
2 Shahid Chamran University of Ahvaz,
3 Persian Language and Literature, Faculty of Literature & Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
4 Ahvaz, Shahid Chamran University of Ahvaz, Faculty of letters and Humanities
چکیده [English]

With respect to the reflection of the beloved's visage based on legionary feathers in Persian poetry, the fundamental question arises as to how and under the impact of what sorts of factors these features become appealing to poets? Therefore, the present research tries to have a careful and thorough investigation of the attributes in the sixth century sonnet and by using two analytical and statistical methods besides providing a comprehensive list of these images, the reason why they entered into the literature and poetry and their durability during the following eras are studied. At the same time of the invasion of Turks into Iran and following the gradual perfection of sonnet's format in terms of the structure and theme, the aesthetical criteria take a new color. Since these Turks are known for their goodness and belligerence, influenced by the social and political events as well as personal and conventional tastes of that time, poets inserted a kind of epic genre into the smooth and delicate aspect of sonnet which later was called epic sonnet. So, in this article, while investigation of effective causes and reasons, the legionary aspect of beloved, based on literary, sociological, and psychological approaches, is analyzed in three levels: 1- legionary equipment; 2- knighthood interpretations; 3- legionary behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lyrical literature
  • Legionary feathers
  • Sonnet
  • Beloved
آقابابایی، زهرا. (1389). «اقلیم‌های زیباخیز شعر فارسی». فصل‌نامه‌ی پژوهش‌هایزبانوادبیاتفارسیدانشگاهاصفهان، سال دوم، شماره‌ی3، پیاپی 7، صص34-21.
___________. (1390). «نشانه‌های زیبایی پیکرین در ادب پارسی». فصل‌نامه‌یکهن‌نامهادبپارسی، شماره‌ی1، صص19-1.
اصفهانی، جمال‌الدین. (1320). دیواناشعار. تصحیح و حواشی وحید دستگردی، تهران: ارمغان.
اکرمی، میرجلال‌الدین و مجید واحدپور. (1395). «کارکردهای بلاغی عناصر دیوانی در غزل فارسی؛ از قرن ششم تا هشتم با تکیه بر غزلیات شاعران برجسته». فصل‌نامه‌یزبانوادبیاتفارسی (نشریه‌ی سابقدانشکده‌ی ادبیاتدانشگاهتبریز)، سال 69، شماره‌ی 233، صص 26-1.
________________________. (1396). «تحلیل کارکردهای ابداعی ابزارآلات جنگی از منظر تصویرسازی در غزلیات شمس با نگاهی به پیشینه‌ی کارکرد این عناصر در غزل فارسی (مطالعه‌ی موردی تیر و کمان)». فصل‌نامه‌ی تخصصیسبک‌شناسینظمونثرفارسی (بهارادب)، سال10، شماره‌ی3، پیاپی 37، صص315-297.
امامی، نصرالله و همکاران. (1396). «شگردهای نوآوری در فرم ظاهری غزل نو». فصل‌نامه‌ی علمیپژوهشینقدادبی، سال10، شماره‌ی38، صص96-59.
انوری، اوحدالدین. (1364). دیواناشعار. به کوشش سعید نفیسی، تهران: پیروز.
ایمانیان، حسین. (1392). «تصاویر سپاهی‌گری در عاشقانه‌های عنتره بن شدّاد». فصل‌نامه‌یلسانمبین (پژوهشادبعربی)، سال4، شماره‌ی11، صص54-37.
باقرزاده، جمشید و مهری، بهروز و آرتا، محمد. (1394). «شاهدبازی در ادبیات عرفانی از منظر روان‌شناسی». فصل‌نامه‌ی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 11، شماره‌ی40، صص104-75.
براهنی، رضا. (1363). تاریخ مذکّر، تهران: نشر اوّل.
بیلقانی، مجیرالدین. (1385). دیواناشعار. تصحیح محمد آبادی، تهران: مؤسسه‌ی تاریخ و فرهنگ ایران.  
حاکمی، اسماعیل. (1382). آیینفتوّتوجوانمردی. تهران: اساطیر.
حمیدیان، سعید و آقابابایی، زهرا. (1387). «بررسی نشانه‌های نامتعارف زیبایی در ادب فارسی». فصل‌نامه‌یزبانوادب، دوره‌ی37، شماره‌ی37، صص 81-49.
خاقانی شروانی، افضل‌الدین. (1382). دیواناشعار. تصحیح ضیاءالدین سجّادی، تهران: زوّار.  
خالقی‌مطلق، جلال. (1375). «زیبایی، کمال مطلوب زن در فرهنگ ایران». مجله‌یایران‌شناسی، شماره 8، صص716-703.
دادرس، مهدی. (1395). «بررسی پایگاه ادبی فارسی نو آغازین (فارسی دری) در خوزستان». فصل‌نامه‌یادبفارسی، سال6، شماره‌ی2، صص177-161.
رجبی، پرویز (1387). سده‌های گمشده آشتی با تاریخ سلجوقیان، تهران: نشر پژواک کیوان.
رستگار فسایی، منصور. (1373). انواعشعرفارسی. شیراز: انتشارات نوید.
زرقانی، مهدی. (1388). تاریخادبیایرانوقلمروزبانفارسی. تهران: نشر سخن.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1367). سیری در شعر فارسی. تهران: انتشارات نوین.
______________ . (1387).  از کوچه‌ی رندان. تهران: سخن.
ستّاری، جلال. (1366). حالات عشق مجنون، تهران: انتشارات توس.
سنایی، ابوالمجد. (1388). دیوان اشعار. به‌سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). صورخیالدرشعرفارسی. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. (1362). سیرغزلدرشعرفارسی. تهران: فردوس.
_________ . (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
صدقی، حامد؛ صدر قاینی، ابوالفضل؛ زارع درنیانی، عیسی. (1392). «بررسی تطبیقی آیین جوانمردی در ادب فارسی و عربی». فصل‌نامه‌یپژوهش‌هایادبیاتتطبیقی، شماره‌ی2 (پیاپی2)، صص91-71.
صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخادبیاتدرایران. جلد اول، تهران: انتشارات فردوس.
عبداله‌زاده برزو، راحله؛ ریحانی، محمد. (1393). «تأثیر ادبیات سلطانی بر توصیفات معشوق در غزل سبک عراقی (با تکیه بر غزل حافظ)». فصل‌نامه‌یپژوهش‌هایادبیوبلاغی، شماره‌ی 2، پیاپی 6، صص56-42.
عزب‌دفتری، بهروز. (1374). «ادبیات و روان‌شناسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شماره‌ی 6و7و8، صص192-165.
فاریابی، ظهیرالدین. (1381). دیوان اشعار. تصحیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران: قطره.
فتوحی، محمود. (1393). بلاغتتصویر. تهران: سخن.
فلکی شروانی، نجم‌الدین. (1345). دیواناشعار. به اهتمام شهاب طاهری، تهران: ابن سینا.
فلور، ویلم. (2010). تاریخ روابط سکسی در ایران. ترجمه‌ی محسن مینوخرد، استکهلم: نمایندگی انتشارات فردوسی.
کرمی، محمدحسین؛ مرادی، محمد. (1389). «بررسی سیمای معشوق در غزلیات انوری».  پژوهشنامه‌ی ادبغناییدانشگاهسیستانوبلوچستان، سال 8، شماره‌ی15، صص118-99.
محجوب، محمدجعفر. (1339). «سمک عیّار ستایش‌نامه دلیری‌ها و جوانمردی‌ها». مجله‌ی سخن، سال 11، شماره‌ی6، صص 677-667.
_____________. (1386). ادبیات عامیانه ایران. به‌کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
منصوریان، یزدان. (1388). «صد ویژگی یک مقاله علمی‌پژوهشی خوب»، ماهنامه‌ی کتاب ماه، شماره‌ی 145، صص77-66.
میثمی، علی‌رضا. (1342). «سادیسم و مازوشیسم»، مجله‌ی حقوق امروز، شماره 3و4، صص74-72. 
نظامی، الیاس بن یوسف. (1391). دیواناشعار. تصحیح برات زنجانی، تهران: دانشگاه تهران.