نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم رشیدی ¹
• سیده مریم روضاتیان ²

¹ استادیار مرکز معارف اسلامی و ادبیات فارسی دانشگاه صنعتی اصفهان

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از روش‌های کارآمد برای مطالعه‌ی زوایای معناشناختی زبان عرفانی در متون ادبی، تحلیل گفتمان انتقادی است که رویکردی جدید از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان‌شناسی به ‌شمار می‌رود و به تجزیه‌وتحلیل متون در پیوند با زمینه و بافت فرهنگی و اجتماعی می‌پردازد. در پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی و مطابق با الگوی سه‌سطحی فرکلاف، به تحلیل معناشناختی زبان عرفانی حافظ پرداخته می‌شود. بدین‌منظور پس از توصیف غزل‌های عرفانی حافظ مطابق با چارچوب زبان‌شناسی سیستمی- نقشی هلیدی و با تکیه بر فرانقش متنی زبان در آن چارچوب، با عنایت به بافت درون‌زبانی و برون‌زبانی غزل‌ها و با تحلیلی بینامتنی، به تفسیر و تبیین ایدئولوژیک آن‌ها پرداخته می‌شود. نتایج پژوهش نشان‌ می‌دهد که ویژگی‌های عرفانی شاخص در زبان عرفانی حافظ، ویژگی‌هایی است که با دیگر متون عرفانی اشتراکاتی دارد و ضمن ارائه‌ی مختصات بینامتنی و قواعد عام گفتمان عرفانی، منعکس‌کننده‌ی دیدگاه‌های شخصی و ایدئولوژیک حافظ در ارتباط با اوضاع فرهنگی-اجتماعی زمانه‌ی اوست. دستاورد تحقیق، توجیه و تبیین علمی، نظام‌مند و الگومدار زبان عرفانی حافظ و بیان چگونگی و چرایی شکل‌گیری، تولید و درک گفتمان عرفانی او با استفاده از معیارها و ابزارهای دقیق تحلیل انتقادی گفتمان است که نتایج پژوهش را بر پایه‌های مستدل و موثق زبان‌شناسی، استوار و از برچسب کلی‌گویی و خطاهای حاصل از آن مبرّا می‌‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

• واژه‌های کلیدی: تحلیل انتقادی گفتمان
• غزلیات حافظ
• گفتمان عرفانی
• فرانقش متنی
• فرکلاف
• هلیدی

20.1001.1.20088183.1402.15.1.4.7

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Mystical Discourse in Hafez’s ‎Sonnets Based on the Textual Metafunction of Language ‎in Halliday’s Systemic-Functional Linguistics

نویسندگان [English]

• Maryam Rashidi ¹
• Sayyede Maryam Rozatian ²

¹ Assistant professor in Center of Islamic Sciences and Persian Literature at Isfahan University of Technology

² Associate professor of Persian Language and Literature at University of Isfahan

چکیده [English]

One of the effective methods to study the semantic aspects of mystical language in literary texts is critical discourse analysis, which is a new attitude of discourse analysis in linguistics studies that analyses texts considering cultural and social context. The present research analyses Hafez's mystical language with an analytic-descriptive method and based on three-level pattern of Fairclough. For this purpose, after describing Hafez's mystical poems according to Halliday’s systemic-functional linguistics framework and relying on the textual metafunction of language in that framework, by observing the interlingual and extralingual contexts of the poems and with an intertextual analysis, it interprets and explains them ideologically. The results of the research indicate that distinguished mystical features in Hafez's mystical language have some points in common with other mystical texts and besides presenting the intertextual characteristics and general principles of mystical discourse, they indicate Hafez's personal and ideological views in relation with cultural and social conditions of his time. The achievement of the present research is to justify and describe Hafez's mystical language scientifically and pattern based and also to express how and why his mystical discourse is formed, produced and comprehended with applying effective and reliable instruments of critical discourse analysis. Therefore, the achieved results are reliable and based on linguistics authentic and reasonable rudiments and are also far from generalization and its following mistakes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hafez’s sonnets
• mystical discourse
• Critical discourse analysis
• ‎Fairclough
• Halliday
• textual metafunction.‎