تهدید، نمودی از قدرت در سخن حافظ!

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

10.22099/jba.2023.46704.4358

چکیده

تاکنون درباره‌ی شعرِ حافظ نوشته‌های فراوانی پدید آمده است؛ اما در این متن برجسته، ‏همچنان ظرفیت‌هایی برای پژوهش‌های تازه وجود دارد. در جستارِ پیشِ رو برای نخستین بار ‏موضوع «تهدید» در غزل‌های حافظ بررسی شده است. این پژوهش که با شیوه‌ی تحلیل محتوا، طبقه‌بندی و تحلیل جامع ابیات تهدیدی انجام شده، به دنبال گشودن دریچه‌ای دیگر به فهم ‏بهتر ذهن و زبان این سخن‌سرای افسون‌کار است. برای این کار همه‌ی دیوان حافظ (تصحیح ‏شادروانان: غنی و قزوینی) مطالعه و ابیاتی که  مستقیم یا ضمنی تهدیدی را ‏دربردارند، استخراج شده است؛ سپس زوایای گوناگون آن، ازجمله نوع تهدید، مخاطب تهدید، ‏دلیل شکل‌گیری تهدید، انگیزه‏ی تهدید، پشتوانه‏ی تهدید، تأثیر تهدید، چگونگی تهدید در بافت کلی ‏غزل، صریح و غیرصریح بودن، نوع فعل و انواع کنش‌های گفتاری آن واکاوی شده است. ‏بررسی و تحلیل انواع تهدید در شعر حافظ نشان می‌دهد که او  قدرتی درونی دارد که به ‏پشتوانه ی آن به اشکال مختلف به تهدید ارکان دینی، ممدوح/ معشوق و دیگران می‌پردازد‎.‎
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Threat, a manifestation of power in Hafiz's speech

نویسندگان [English]

  • Amir Mehrabi 1
  • Kavoos Hassanli 2
1 Shiraz University
2 Shiraz University
چکیده [English]

Numerous writings have been published about Hafiz's poems, however, this prominent poem still provides opportunity for new research. For the first time, the topic of "threat" in Hafiz's poems is investigated in this essay. In order to open a new window on a deeper comprehension of the mind and language of this mystical spokesman, we applied classified content analysis and thorough analysis of threatening poems. To accomplish this, we read The Divān of Hafez (Ghazvini and Ghani edition) and selected verses that have a threat-related connotation or denotation.Then we analyzed them from a variety of angles, including their speech acts, verb types, threat types, addressees of threats, reasons for threats, reasons for supporters of threats, effects of threats, and how threats are expressed in the context of Hafiz's Ghazal as a whole, both implicitly and explicitly. Study and analysis of the various threats found in Hafez's poems demonstrate that he possesses an inner strength with which he threatens religious foundations, praised issues, lovers, and others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafiz
  • Power
  • Threat
  • speech act

مراجع

اکبری پابندی، سعید و همکاران. (1400). تحلیل گفتمان مسلط در غزلیات حافظ بر مبنای وجوه چالشی-استدلالی نظریه‌ی کنش گفتار». تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دوره‌ی 13، پیاپی 48، صص 253-287.
انوری، حسن؛ احمدی گیوی، حسن. (1368). دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی.
پایمرد، منصور. (1398). زندگی حافظ شیرازی (بر پایه‌ی اشعار نشانه‌دار تاریخی دیوان). تهران: خاموش.
تلخابی، مهری. (1399). «تحلیل گفتمان عرفانی حافظ در جدال با هژمونی تصوف براساس نظریه‌ی تحلیل گفتمان انتقادی». عرفان اسلامی، دوره‌ی 17، شماره‌ی 65، صص 244-272.
جاوید، هاشم. (1375). حافظ جاوید: شرح دشواری‌های ابیات و غزلیات دیوان حافظ. تهران: فرزان روز.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1362). دیوان حافظ. تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــــــــــــ (1390) دیوان حافظ. به‌اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.
حصوری، علی. (1387). حافظ از نگاهی دیگر. تهران: چشمه.
حقی، مریم. (1397). «تهدید و ضمانت نمایشی در آیین‌های فولکلوریک». فرهنگ و ادبیات عامه، سال 6، شماره‌ی 23، آذر و دی، صص 61-82.
حمیدیان، سعید. (1392). شرح شوق. تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1365). «حافظ و رند و رندی». کیهان فرهنگی، شماره‏ی 36، اسفند، صص 34-37.
دریفوس، هیوبرت؛ رابینو، پل. (1389). میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک. ترجمه‌ی حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373).  لغت‌نامه دهخدا. تهران: روزنه.
زرقانی، مهدی؛ اخلاقی، الهام. (1391). «تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریه‏ی کنش گفتار». ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا،سال ۳، شماره‏ی 6، بهار و تابستان، صص 61-80.
سرل، جان. (1385).  افعال گفتاری. ترجمه‏ی محمدعلی عبداللهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شفقی، مریم. (1391). «کنش‌گفتاری «وعده» و «وعده در گفتمان سیاسی». جستارهای زبانی، سال 4، شماره‏ی 2، پیاپی 14، تابستان، صص 141-158.
شمیسا، سیروس. (1389). معانی. تهران: میترا.
صدیقیان، مهین‌دخت. (1366). فرهنگ واژه‌نمای حافظ. تهران: امیرکبیر.
صفوی، کوروش. (1384). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
فتوحی‌رودمعجنی، محمود. (1393). «واسوخت در شعر فارسی». نامه‌ی فرهنگستان، سال ۲، شماره‌ی 3، پاییز و زمستان، صص 7-33.
کاشانی، عزالدین. (1376). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: هما.
لاینز، جان. (1383). مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی. تهران: گام نو.
Yule, George. (1996). Pragmatics. Oxford university press. New York.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار