چهره‌ی لیلی در شعر معاصر فارسی با توجه به رویکرد اسطوره‌کاوی ‏(مطالعه‌ی موردی: نصرت رحمانی، فروغ فرخزاد و حسین منزوی) ‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران

2 گروه ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران

3 گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه اصفهان ایران

10.22099/jba.2023.46649.4355

چکیده

شناخت شخصیت‌های اساطیری و زنان اساطیری به‌طورخاص در شعر معاصر فارسی، راهی برای شناخت زن در روزگار معاصر و نیز شناخت شعر، لایه‌های معنایی و تحلیل آن است. در میان زنان، چهره‌ی لیلی در شعر فارسی اعم از کلاسیک و معاصر چهره‌ای شاخص است. لیلی در شعر فارسی یکی از بارزترین نمادهای معشوق است که در این پژوهش با تمرکز بر اشعار حسین منزوی، نصرت رحمانی و فروغ فرخزاد بازتاب چهره‌ی لیلی در شعر معاصر بررسی می‌شود. دلیل انتخاب این سه شاعر توجه آنان به جایگاه لیلی از حیث کمیت و کیفیت بوده است. پرسش اصلی پژوهش پیش رو این است که لیلی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مهم زن اسطوره‌ای در ادبیات فارسی، در شعر معاصر چگونه بازتاب یافته و چه نسبتی با چهره‌ی حقیقی زن در روزگار ما دارد. در این مجال پس از توضیح مبانی نظری، به کاربست نظریه‌ی اسطوره‌کاوی ژیلبر دوران در بازخوانی اسطوره‌ی لیلی در شعر نصرت رحمانی، حسین منزوی و فروغ فرخزاد پرداخته شده است. رویکرد اسطوره‌کاوی دوران رویکردی است که در آن بررسی چگونگی تأثیر زندگی شخصی مؤلف در کنار بافت- متن‌پژوهی به‌معنای تأثیرات تاریخی و اجتماعی در تألیف اثر موردتوجه است. این مقاله در سه بخش به کاربست الگوی دوران در بازخوانی اسطوره‌ی لیلی در شعر سه شاعر نام‌برده می‌پردازد. در این پژوهش مشخص می‌شود که هر سه شاعر برگزیده نگاهی متفاوت به اسطوره‌ی لیلی داشته‌اند و کارکرد اسطوره‌ها در شعر معاصر از وجوه گوناگون با کارکرد اسطوره در شعر سنتی متفاوت است.  نصرت رحمانی از چهره‌ی لیلی اسطوره‌زدایی می‌کند. لیلی شعر نصرت، رها، آزاد و بی‌مرز است. در شعر منزوی گاه لیلی همان معشوق اساطیری است و گاه شاعر، لیلی را به‌خاطر اتخاذ موضع منفعلانه در عشق نکوهش می‌کند و فروغ نیز اسطوره‌ی لیلی را اسطوره‌‌ای کهنه برای عشق‌ورزی در زمانه‌ی معاصر می‌داند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Leyli's Face in Contemporary Persian Poetry According to the Approach of Myth Analysis

نویسندگان [English]

  • leyla maasoumi naeni 1
  • Morteza Hashemi 2
  • Mohammadreza Nasr esfahani 3
1 Persian literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Iran
2 Department of Persian Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Iran
3 Teaching Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

Knowing mythological characters in general and mythological women in particular in contemporary Persian poetry is a way to know women in contemporary times as well as knowing poetry, its semantic layers and analysis. Among women, Leyli's face is an important figure in Persian poetry, both classical and contemporary. One of the most prominent and important symbols of the lover in Persian poetry, Leyli, the reflection of her face in contemporary poetry is examined in this research by focusing on the poems of Hossein Manzavi, Nusrat Rahmani and Forough Farrokhzad.
The main question of the research is how Leyli, as the most important mythical female character in Persian literature, is reflected in contemporary poetry and what her relationship with the real face of women is in our times.
In so doing, after reading the most important poems in which the character of Leyli is present, the poems will be analyzed from the point of view of myth analysis. Myth analysis is an approach in which the influence of the author's personal life is examined along with contextual-textual research in the sense of historical and social influences in the creation of the work. The findings of the research show that all three poets selected in this research have had a different look at the myth of Leyli and the function of myths in contemporary poetry is different from the function of myth in traditional poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leyli
  • mythical woman
  • contemporary poetry
  • myth analysis
  • context-textual research

مراجع

  • اسعد گرگانی، فخرالدین. (1389). ویس و رامین. تصحیح محمد روشن، تهران: صدای معاصر.

    آب‌شیرینی، اسد. (1396). «تقابل عشق و مرگ در ساختار شعر فروغ فرخزاد». شعر‌پژوهی (بوستان ادب)، سال ۹، شماره‌‌ی 2 (پیاپی 32).

    بهفر، مهری.(1377 و 1378). «عاشقانه‌سرایی در شعر پارسی». گلستانه، شماره‌ها‌ی 3 و4

    ترقی، گلی. (1386). بزرگ بانوی هستی: اسطوره، نماد، صور ازلی. تهران: نیلوفر.

    جلالی، بهروز. (1376). در غروبی ابدی. تهران: مروارید.

    حسینی، مریم. (1381).  «زن در آیینه‌ی شعر فارسی». مطالعات راهبردی زنان، شماره‌ی 15. 

    رحمانی، آرش (1393).  آیینه‌دار رابطه، گفت‌وگو با نصرت رحمانی. تهران: نگاه.

    رحمانی، نصرت. (1389). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.

    سعیدی‌سیرجانی، علی‌اکبر. (1377). سیمای دو زن. تهران: پیکان.

    شاکر، کریم. (1388). «جلوه‌های عشق در شعر حسین منزوی». عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، دوره‌ی 6، شماره‌ی 21، صص 225 - 240.

    شریفی، فیض. (1391). شعر زمان ما. نصرت رحمانی. تهران: نگاه.

    شیخ‌موسی. (1380). «زن در آیینه‌ی شعر فارسی». مطالعات راهبردی زنان، شماره‌ی 13.  

    شیری، قهرمان و همکاران. (1391). «بررسی تحلیلی رمانتیسم سیاه در سروده‌های نصرت رحمانی». پژوهش زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 27، صص 72 - 97. 

    کاظمی، روح الله. (1388). سیب نقره‌ای ماه. تهران، نشر مروارید.

    کریمی قره‌بابا، سعید. (1399). «شیرین در چشمه‌ی نظامی گنجوی: تصویری تأثیرگذار در شعر معاصر فارسی». دو فصلنامه‌ی زبان و ادبیات فارسی، سال 28، شماره‌ی 88، صص 280 - 302.

    فرخزاد، فروغ. (1380). دیوان اشعار. تهران: جاجرمی.

    عوض‌پور، بهروز. (1395). رساله‌ی اسطوره‌کاوی، تهران: نشر کتاب‌آرایی ایرانی.

    عوض‌پور، بهروز؛ نامورمطلق، بهمن. (1393). «ژیلبر دوران و نقد اسطوره‌ای (پیکره‌ی مطالعاتی: رمان قلب سگی اثر میخاییل بولگاکف)». مجله‌ی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره‌ی 37، صص 205-236.

    غزالی، احمد. (1368). سوانح. به‌تصحیح هلموت ریتر، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    مخبر، عباس. (1396). مبانی اسطوره‌شناسی. تهران: نشر مرکز.

    مختاری، محمد. (1378). هفتاد سال عاشقانه: تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و گزینه‌‌ی شعر 200 شاعر. تهران: تیراژه.    

    مرادی‌نژاد، سمیه و همکاران. (۱۳۹۷). «مهم‌ترین کارکردهای عرفانی داستان لیلی و مجنون». پژوهش ادب عرفانی (گوهر گویا)، دوره‌ی 12، شماره‌ی 3، صص 47 - 72.

    منزوی، حسین. (1389). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.

    نامورمطلق، بهمن. (1388). «گذر از اسطوره‌سنجی به اسطوره‌کاوی (بررسی دو روش اسطوره‌ای و روابط آن‌ها)». پژوهشنامه‌ی فرهنگستان هنر، شماره‌ی 14، صص 92-108.

    ......................... (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی، نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن. 

    .......................... (1397)‌. اسطوره‌کاوی عشق در فرهنگ ایرانی. تهران: سخن. نماز علیزاده، سهیلا؛ موسوی لر، اشرف‌السادات. (1398). «نگرش عارفانه‌ی احمد غزالی و استحاله‌ی عشق عذری لیلی و مجنون». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال ۱۵، شماره‌ی 55، صص 293- 311.

    یاحقی، جعفر. (1381). جویبار لحظه‌ها: ادبیات معاصر فارسی، نظم و نثر. تهران: جام.

    یزدانی، زینب. (1378). زن در شعر فارسی. تهران: فردوس

    Bastid, Reger, 1947, Éléments De Sociologie Religieuse, Paris.

    Durand, Gilbert (1960), Les Structures Anthoplogiques Limaginaires, Paris: Dunod, 1960.

    • ......................... (1992). Figures mythiques ET visages de l'oeuvre. De Llaa Mythocritique à La Mythanalyse.
    • ................................... (1996) Introduction à La Mythodoogie. Mythes ET Sociétés. Albin Michel.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار