نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سعید شفیعیون

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از مهم‌ترین زیرگونه‌های سراپانامه‌های فارسی، سراپانامه‌های تدوینی است که بیشتر با عنوان مرآة‌الجمال شناخته می‌شود و خود نیز از وجوه مختلف به زیرقسم‌هایی قابل‌بخش است. در کنار مشهورترین نمونه‌ی آن، یعنی مرآة‌الجمال صائب تبریزی، شاعر ادیبی که خود در عرصه‌ی خلق مضامین و نیز سفینه‌پردازی مقام والا و مشهوری در ادب فارسی دارد، آثار دیگری هم هست که عموماً شامل منتخب شعر یا نثر فارسی در موضوع سراپای معشوق است. این نوع گزیده‌های مضمونی خود می‌تواند زمینه‌ی پیدایش نوعی فرهنگ مضامین ادبی فارسی خاصه‌ سبک هندی را فراهم کند تا مخاطب خاص بتواند ازطریق آن نیز به فهم درست و التذاذ هنری کلام این سخنوران باریک‌اندیش دشوارگوی نزدیک شود. در این مقاله سعی شده است تا ضمن تحلیل مفصل مرآةالجمال صائب به‌عنوان نمونه‌ی شاخص این زیرگونه، هرچند به‌اجمال درنگی هم بر سایر مرآةالجمال‌های منظوم و منثور شود و ازآنجاکه این آثار هیچ‌یک تابه‌امروز به کسوت چاپ نیامده‌اند، در کنار گونه‌شناسی، نسخه‌ها نیز معرفی و بررسی شوند.
 

کلیدواژه‌ها

• آزاد بلگرامی
• صائب تبریزی
• محرم کشمیری
• مرآة‌الجمال
• وارسته سیالکوتی

موضوعات

• ادبیات قدیم

عنوان مقاله [English]

Persian Merat-ol-Jamal: The Typology and Codicology of ‎One of the Subgenres of Saraapaa

نویسنده [English]

• Saeid Shafieioun

associate prof of Persian Language and Literature in University of Isfahan

چکیده [English]

As is generally known, Saraapaa is a Persian literary genre in which the poet or the author strives mainly and primarily to describe the beauties of the beloved from head to toe, generally according to the literary traditions and in a creative and imaginary manner. The main subject of Saraapaa is only the description of the beloved in all her existential dimensions; it is the sole purpose of its creator to write such a description; and it is written completely in a literary language, in the framework of traditional rhetoric, adorned with imagery and poetic exaggerations. These three are necessary and intertwined characteristics of original Saraapaas. This classification is emphasized upon in order to differentiate between Saraapaa and those collections of poems and scattered writings which contain such a subject, but their authors have not had prior intentions and have not envisioned independent forms for them.
One of the most significant subgenres of Persian Saraapaa is compiled Saraapaanameh, commonly known as Merat-ol-Jamal (literary, mirror to beauty), which is itself divided into several types. Compiled Saraapaanamehs are extracted from among verse or prose works which are not originally Saraapaa but contain subjects of Saraapaa; therefore, as the name implies, they are not written but collected and the collector is usually someone other than the poet or the author. However, Merat-ol-Jamal by Saeb Tabrizi is one of the most famous examples of compiled Saraapaas, the author and the collector of which is Tabrizi himself, a remarkable poet who has a distinguished place in Persian literature for creating novel subject matters and anthologies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Azad Bilgrami
• Saeb Tabrizi
• Moharram Keshmiri
• Merat-ol-Jamal
• Varasteh Siyalkouti