شعر پژوهی(بوستان ادب)

سوگ‌سروده‌های شخصی در میان گونه‌های غنایی، بسیار به حسیّات طبیعی و عواطف راستین انسانی نزدیک است. ظهور فردیت شاعر در مرثیه‌های شخصی، امکان مطالعات روان‌شناختی/ مؤلف‌محور را در این گونه‌ی ادبی فراهم ... بیشتر سوگ‌سروده‌های شخصی در میان گونه‌های غنایی، بسیار به حسیّات طبیعی و عواطف راستین انسانی نزدیک است. ظهور فردیت شاعر در مرثیه‌های شخصی، امکان مطالعات روان‌شناختی/ مؤلف‌محور را در این گونه‌ی ادبی فراهم کرده است. مسئله‌ی اصلی این تحقیق میان‌رشته‌ای، سنجش اثرگذاری متغیّر جنسیت بر رفتارهای سوگواری در مرثیه‌های شخصی شاعران زن و مرد است. برای انجام پژوهش از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی- تحلیل قیاسی- آماری) استفاده شده. جامعهی آماری تحقیق، شامل مراثی شخصی (سوگ همسر/ معشوق- فرزند) از هفت شاعر مرد و هفت شاعر زن (درمجموع 16 مرثیه) است که این نتایج به دست آمد: زنان در رثای فرزندانشان بیشتر واکنش‌های عاطفی و فیزیکی از خود نشان می‌دهند؛ واکنش‌های ارتباطی و معنوی کمتر در این دسته مرثیه‌های زنان وجود دارد. مردان در سوگ فرزندانشان، واکنش‌های احساسی و فیزیکی به‌میزان فراوان، اما متفاوت‌تر و کمتر نسبت به زنان بازتاب می‌دهند؛ همچنین مردان واکنش‌های معنوی، ارتباطی و رفتاری بیشتری انعکاس داده‌اند، به‌گونه‌ای که خشم، آمریت و روی‌گردانی از ارزش‌ها با جلوه‌ای برون‌گرایانه و فرادستانه در مراثی مردان قابل‌توجه است. زنان و مردان در سوگ همسر، واکنش‌های فیزیکی و احساسی کمتر و درعوض واکنش‌های معنوی بیشتری نشان می‌دهند. این امر از بار عاطفی و فردیت بازتاب‌یافته در مراثی سروده‌شده برای همسر در میان سوگ‌سروده‌های شاعران زن و مرد کاسته است. مطابق داده‌های پژوهش، هرچقدر بر میزان آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی زنان افزوده شده، واکنش‌های معنوی و رفتاری در مراثی آنان نمود بیشتری یافته است؛ بنابراین می‌توان تفاوت رفتارهای سوگواری در سوگ‌سروده‌های شخصی را متأثر از متغیر/ عامل جنسیت به‌شمار آورد.

تجلّی آوای مرغان به مثابه عنصر بلاغی و بوطیقایی در منتخب شعر پارسی بر مبنای نظریة زائوم

رویا بهادرانی باغبادرانی؛ محسن محمدی فشارکی

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 31-56

https://doi.org/10.22099/jba.2023.47312.4394

چکیده

آفرینش صورخیال آوای مرغان (ایماژ) در ادب فارسی به سه صورت تجلی ‌یافته‌ است: اول ازطریق جاندارپنداری و نهادن کلام به زبان مرغان، دوم ازطریق حسی که صدای پرندگان به شاعر یا نویسنده می‌دهد و سوم بازتاب عینی ... بیشتر

واکاوی ظرفیت‌های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان

کاووس حسن لی؛ سمانه اسدی

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 57-86

https://doi.org/10.22099/jba.2023.45137.4323

چکیده

دیوان حافظ از گنجینه‌های گران‌بهای ادبی‌ست که گروه‌های مختلف مردم، متناسب با دانش‌های ادبی و گرایش‌های فکری خود، از آن بهره می‌برند؛ اما آیا اشعار حافظ برای نوجوانان هم می‌تواند سودمند باشد؟ نویسندگان ... بیشتر دیوان حافظ از گنجینه‌های گران‌بهای ادبی‌ست که گروه‌های مختلف مردم، متناسب با دانش‌های ادبی و گرایش‌های فکری خود، از آن بهره می‌برند؛ اما آیا اشعار حافظ برای نوجوانان هم می‌تواند سودمند باشد؟ نویسندگان مقاله‌ی پیشِ رو، برای پاسخ به این پرسش، پژوهشی را سامان داده‌اند که این مقاله بخشی از دستاوردهای آن است. پیش‌فرض پژوهش آن بوده که بخشی از سروده‌های حافظ، از نظر زبانی برای نوجوانان، دریافتنی‌ست و بسیاری از آنان می‌توانند دستِ‌کم با سطوح اولیه‌ی بعضی از اشعار ارتباط برقرار کنند. این پژوهش از دو طریق پی گرفته شد: یکی مطالعه‌ی منابع معتبر و مرتبط با موضوع و بررسی توصیفی‌تحلیلی آن و دیگری تدوین و توزیع پرسش‌نامه‌ای ویژه برای نوجوانان. با توجه به نتایج تحقیق، اشتراکاتی میان ویژگی‌های دوره‌ی نوجوانی و بسیاری از ابیات حافظ وجود دارد که مناسب‌بودن آن‌ها را برای نوجوانان تأیید می‌کند. برخی از ظرفیت‌های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان عبارت‌اند از: پرداختن به موضوعات و مفاهیمی مانند تلاش برای شناخت خود و یافتن معنای زندگی، آرمان‌گرایی، مسائل اخلاقی و اجتماعی، عشق و دوستی (که از ویژگی‌های دوره‌ی نوجوانی هم هستند)، تعدد و تنوع شخصیت‌ها (انسانی و غیرانسانی) و شیوه‌ی پردازش آن‌ها در کنار فضای روایت‌گونه و نمایشی برخی از سروده‌ها. با توجه به این ظرفیت‌ها می‌توان به بخشی از نیازهای معنوی نوجوانان پاسخ مناسب داد؛ نیازهایی همچون: داشتن فضایی امن برای گفت‌وگوی درونی، اندیشیدن به واقعیت‌ها و احتمالات و خیال‌پردازی؛ داشتن دوستی امن و صمیمی، با احساسات و دغدغه‌های مشترک؛ دستیابی به استقلال عمل در کنار بهره‌مندی از راهنمایی افراد مطمئن و آگاه؛ نیاز به هویت‌یابی و خداشناسی و دستیابی به معنای زندگی. واژه‌های کلیدی: حافظ، دیوان حافظ، نوجوانان.

مرآة‌الجمال‌های فارسی نوع‌شناسی و نسخه‌شناسی یکی از زیرگونه‌های سراپا

سعید شفیعیون

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 87-112

https://doi.org/10.22099/jba.2023.47377.4396

چکیده

یکی از مهم‌ترین زیرگونه‌های سراپانامه‌های فارسی، سراپانامه‌های تدوینی است که بیشتر با عنوان مرآة‌الجمال شناخته می‌شود و خود نیز از وجوه مختلف به زیرقسم‌هایی قابل‌بخش است. در کنار مشهورترین نمونه‌ی ... بیشتر

بررسی جلوه های فرجام گرایی در اشعار احمد شاملو

غلامرضا کافی؛ ندا حاتمی

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 113-138

https://doi.org/10.22099/jba.2023.47017.4373

چکیده

جستار حاضر در پی بررسی نمودهای فرجا‌م‌گرایی در اشعار شاملو است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مجموعه اشعار احمد شاملو بررسی شده‌ و اشعاری که فرم فرجامگرایانه دارند، موردتحلیل و وارسی ... بیشتر

رده‌شناسی پادمتن سیاه

فرّخ لطیف نژاد رودسری

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 139-162

https://doi.org/10.22099/jba.2023.45226.4331

چکیده

پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی یک نمونه از متن‌های سیاه می‌پردازد که هم‌عرض با فیلم سینمایی «رقص در غبار» سروده شده و از خلال آن به این پرسش پاسخ می‌دهد که متن سیاه مهدی خبّازی ... بیشتر پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی یک نمونه از متن‌های سیاه می‌پردازد که هم‌عرض با فیلم سینمایی «رقص در غبار» سروده شده و از خلال آن به این پرسش پاسخ می‌دهد که متن سیاه مهدی خبّازی کناری را می‌توان جزو کدام‌یک از جریان‌ها و گونه‌های شعری معاصر در‌نظر گرفت. بنیادهای فلسفی متن سیاه ریشه در اگزیستانسیالیسم و پساساخت‌گرایی دارد و چنان‌که می‌دانیم، پست‌مدرنیسم تحت‌تأثیر پساساخت‌گرایی دریدا شکل گرفته؛ پس فرض اوّلیّه بر آن است که متن سیاه جزو جریان شعر پست‌مدرن باشد؛ چون در چنین متن‌هایی بین رویدادهای روایی شعر حذف و شکاف یا ناپیوستگی ایجاد و پیوستگی بیناجمله‌ای مختل می‌شود و ناپیوستگی کاهش متنیّت و تولید پادمتن‌ را به‌دنبال دارد؛ به همین دلیل بهترست به‌جای متن سیاه از اصطلاح پادمتن سیاه استفاده شود. روایات موازی، تکثّر معنایی، چندصدایی، تعیّن‌ناپذیری و تلاش برای دستیابی به زبان ناخودآگاه، پادمتن سیاه را به شعر زبان که یکی از گونه‌های شعر پست‌مدرن است، نزدیک می‌کند و کاربرد نمادها فرمی معمّا‌گونه به شعر می‌دهد که حاکی از پنهان‌سازی آگاهانه‌ی واقعیّت است. این ویژگی‌ها از مختصّات شعر هرمسی است که مبانی اگزیستانسیالیستی دارد؛ بنابراین پادمتن سیاه، گونه‌ای جدید با دغدغه‌های فلسفی است که ویژگی‌های شعر زبان و هرمسی را دربردارد و بیانگر تجربه‌های زیسته‌ی شاعر در مواجهه با سؤالات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی است و سیاهی آن بر ابهام در شناخت دلالت دارد.

مقاله کوتاه: آیین پرستی یا پایین پرستی؟ تصحیح و شرح بیتی از امیرخسرو دهلوی

محمد هادی خالق زاده

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 163-172

https://doi.org/10.22099/jba.2023.48131.4436

چکیده

در منظومه‌ی شیرین و خسرو امیرخسرو دهلوی (تولد: 651ق، وفات: 725ق) که به تقلید از خسرو و شیرین نظامی سروده شده، بیتی به قرارِ زیر آمده:کــه باشم مـن به خدمت زیردستی کنیــــزان تـــو را آیینپرستـــــیاین ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 58، اسفند 1402، صفحه 1-270

تأثیر جنسیت بر رفتارهای سوگواری در مرثیه‌های شخصی فارسی

چکیده

تجلّی آوای مرغان به مثابه عنصر بلاغی و بوطیقایی در منتخب شعر پارسی بر مبنای نظریة زائوم

چکیده

واکاوی ظرفیت‌های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان

چکیده

مرآة‌الجمال‌های فارسی نوع‌شناسی و نسخه‌شناسی یکی از زیرگونه‌های سراپا

چکیده

بررسی جلوه های فرجام گرایی در اشعار احمد شاملو

چکیده

رده‌شناسی پادمتن سیاه

چکیده

مقاله کوتاه: آیین پرستی یا پایین پرستی؟ تصحیح و شرح بیتی از امیرخسرو دهلوی

چکیده