نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• نوازالله فرهادی

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

افسون­سازی­ های خواجه‌ی راز که به جذب خوانندگان و خواهندگان فراوانی انجامیده، اغلب حافظ ­پژوهان را بر آن داشته ‌است تا پژوهش ­های پرشماری درباره‌ی رموز و اسرار این افسونگری­­های جهانی­سازِ جاودانگی­بخش انجام دهند. با وجود فراوانی این دست پژوهش ­ها به نظر می­رسد که همچنان رازهایی نایافته و رمزهایی نشناخته درباره‌ی کارایی همیشگی و هم ه­جایی کلام حافظ وجود دارد که شایسته‌ی شناسایی است. تأمل در دیوان خواجه به­ویژه ابیاتی که قابلیت تأویل و تفأل بیشتری دارند، نشان‌ می­دهد که در برخی از این بیت­ها حضور یک واژه‌ی عام، محور و مبنای تأویل ­­افزایی گسترده قرار می­گیرد. بررسی نمونه­ های متعدد و مقایسه‌ی نزدیک به هفتاد بیتِ به­ ظاهر مشابه، حکایت از شگردی زبانی دارد که طی آن یک عام­واژه‌ی کلیدی با دو ویژگی صرفی (معرفه و معنی ‌بودن) زمینه را برای برداشت ­های گونا­گون از بیت یا مصراع موردنظر فراهم می‌آورد. دلالت­ گری نامحدود عام­واژه‌ی محوری و کاربست ساده‌ی آن در شگرد موردمطالعه (بدون پیچیدگی­ های برآمده از دخالت و تأثیر صناعات ادبی و فنون بلاغی دشوار و دیریاب) ضمن جذب خوانندگان پرشمار از صنوف و اقشار مختلف، می‌تواند ظرفیت تأویل­ پذیری ابیات زمینه را به اوج برساند و امکان خوانش این بیت­ ها را تا فراسوی مرزهای زمانی و مکانی و زبانی فراهم ­کند. با بررسی ابیات دربردانده‌ی این شگرد در چهارچوب آزادترین خوانش هرمنوتیکی (خوانش خواننده­ محور) و مقایسه‌ی شگرد موردبحث با ایهام توسعه ­یافته‌ی حافظانه کوشش شده ‌است، توان تفأل­ افزایی این شگرد به‌طوربرجسته تبیین شود. وجود نشانه ­هایی از این شگرد در آیاتی از قرآن کریم تقویت­ کننده‌ی این گمان است که حافظ این شگرد ساده و سحرآمیز را هم در مضمون و هم در راهبرد، وامدار اعجاز آیات آسمانی باشد.   
 

کلیدواژه‌ها

• تأویل ­پذیری
• دلالت­ گری
• سفیدخوانی
• عام­ واژه
• هرمنوتیک

موضوعات

• ادبیات قدیم

عنوان مقاله [English]

The Special Use of Common Nouns: an Interpretative ‎Technique in Hafez's Ghazals

نویسنده [English]

• Navazollah Farhadi

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Iran.

چکیده [English]

The enchantments of Hafez, which have attracted many readers have inspired ‎many researchers to conduct numerous researches about the secrets of these ‎globalizer and immortalizing charms. Despite the abundance of such researches, it seems that ‎there are still undiscovered secrets and unknown codes about the constant and ubiquitous ‎effectiveness of Hafez's poems that deserve recognition. Reflecting on Hafez poems, especially ‎the verses that are more capable of interpretation, indicates that in some of these verses, a ‎common noun is the center and basis of extensive interpretations. Examining numerous samples and comparing nearly seventy seemingly similar verses indicates a linguistic skill, during which a key word with two morphological characteristics (knowledge and meaning) provides the basis for various interpretations of the desired verses. The unlimited meaning of the central word and its simple application in the studied technique (without complications arising from the interference and influence of literary industries and difficult and far-reaching rhetorical techniques) while attracting numerous readers from different classes and strata, which can bring the interpretative capacity of the context verses to the peak and make it possible to read these verses beyond the borders of time, place and language. By examining these verses in the framework of the freest hermeneutic reading (reader-centered reading) and comparing the discussed method with the Hafez's developed ambiguity, an effort has been made to clearly explain the ability of this method to develop of interpretations.
Interpretability, Implication, White reading, Common name, Hermeneutics.

کلیدواژه‌ها [English]

• Interpretability
• Implication
• White reading
• Common name
• Hermeneutics