معانی ثانوی جمله‌های پرسشی در اشعار فروغ فرخزاد ‏«با تأمل بر تولدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد»‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زبان و ادبیات فارسی ، علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

2 استادیار، زبان و ادبیات فارسی، علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ، زنجان، ایران.

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

10.22099/jba.2024.48083.4433

چکیده

موضوع مقاله­ی حاضر تأمل بر معانی ثانوی جمله‌های پرسشی در شعر فروغ است. این امکان در ادبیات وجود دارد که معنای جمله‌ها، بسته به هدف گوینده تغییر ­کند. بحث درباره‌ی این تغییرات موضوع علم معانی است و ازاین‌منظر با مقوله­ی منظورشناسی که از شاخه­های علم زبان­شناسی است، مشابهت دارد. هدف مقاله تبیین نحوه­ی استفاده­ی فروغ از ظرفیت چندمعنایی جمله‌های پرسشی است. مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی قصد پاسخ به این پرسش را دارد که معانی ثانوی جمله‌های پرسشی در شعر فروغ چه سمت‌وسویی دارند و چرا باید روی معانی ثانوی این جمله‌ها تأکید کرد؟ اهمیت و ضرورت تحقیق از آن­روست که در پی شناخت عمیق شعر فروغ از رهگذر علم معانی است و به‌جای برداشت­های ذوقی از شعر وی با اتکا بر متن، به سیر در اعماق روان فروغ می­پردازد. مطالعات و بررسی­های انجام‌یافته نشان می­دهد که درمجموع 112جمله­ی پرسشی (بدون درنظرگرفتن تکرارها) در دو مجموعه‌ی شعری تولدی دیگر (59 عدد-53%) و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد (53 عدد- 47%‌) به دست ­آمد که همگی آن­ها معانی ثانوی دارند. براساس الگوی کتاب معانی شمیسا، تعداد 21 معانی ثانوی در این پرسش­ها کشف شد که بسامد تکرار معنای ثانوی در دفتر تولدی دیگر 68 بار (54 %) و در مجموعه­ی ایمان بیاوریم... 56 بار (46%) است. نتایج حاکی از آن است که جمله‌های پرسشی در اشعار فروغ، همواره غیرمستقیم در نقش­های معنایی به غیر از پرسش به کار رفته و در این میان، معانی تأکیدی و جلب توجه و اظهار عجز و ناامیدی بیشترین بسامد را در معانی ثانوی دارند. همچنین بیشتر جمله­های سؤالی هم‌زمان شامل چند معنی ثانوی دیگر هستند. بر این اساس می­توان گفت که هدف اصلی فروغ از طرح این سؤال‌ها جلب‌توجه، دقت و به فکر واداشتن مخاطب و تأکید بر گفته­های خویش است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Interrogative Sentences' Secondary Meanings in Forugh ‎Farrokhzad's Poems‏"‏Reflecting on Another Birth and Believe in ‎the Beginning of the Cold Season

نویسندگان [English]

  • zary khodaei 1
  • mehri talkhabi 1
  • heidar hasanlo 2
  • Hosein Arian 3
1 Persian Language and Literature, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
2 ., Persian Language and Literature , Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
چکیده [English]

The subject is studying the Interrogative sentences' secondary meanings in Forugh Farrokhzad's poems as reflecting on another birth and believe in the beginning of the cold season. As the grammarians said, the types of sentences are Declarative, interrogative, imperative, and Exclamatory, based on meaning. In literature, the meaning of the sentences may be changed based on the speaker's purpose. Semantics is a science that discusses these changes, and from this, it is similar to pragmatics, which is one of the branches of linguistics. From the pragmatic point of view, a sentence does not always have an apparent and conventional meaning; some sentences also have other meanings. Interrogative sentences can also have literary and artistic use, in addition to grammatical use, whose literary part is discussed in semantics.
Occasionally, the speaker uses interrogative sentences with a secondary meaning other than questioning, such as emphasis, motivation, command, wish, etc. Forugh has also mostly been satisfied with the semantic diversity of sentences to convey her covert meaning and purposes




 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forugh Farrokhzad
  • semantic
  • secondary meanings
  • interrogative sentences

مراجع

احمدی‌گیوی، حسن؛ انوری، حسن. (1390الف). دستور زبان فارسی1. تهران: فاطمی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. (‌1390ب). دستور زبان فارسی2. تهران: فاطمی.
باقری­خلیلی، علی­اکبر؛ محمودی نوسر، مریم. (1392). «منظورشناسی جملات پرسشی در غزلیات سعدی». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال ۶، شماره‌ی ۱، پیاپی 19، صص 43-57.
 بهرامی، ناصر؛ نظریانی، عبدالناصر. (1397). «بررسی نقش­های معنایی-منظوری جملات پرسشی در اشعار امیرهوشنگ ابتهاج (سایه)». زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال71، شماره‌ی 238، صص 49-69.
پارسا، سیداحمد؛ مهدوی، دلارام. (1390). «بررسی نقش­های معنایی- منظوری جملات پرسشی در غزلیات شمس». زبان ادبیات فارسی، سال 19، شماره‌ی 71، صص 29-58.
پالمر، فرانک.(1385). نگاهی تازه به معنی‌شناسی. ترجمه‌ی کوروش صفوی، تهران: مرکز.
تجلیل، جلیل. (1365). معانی و بیان. تهران: دانشگاهی.
تفتازانی، مسعود بن عمر. (1318). شرح مختصر المعانی. قم: دار الذخائر.
رجایی، محمدخلیل. (1365). معالم‌البلاغه. شیراز: دانشگاه شیراز.
رحمانی، اشرف؛ طارمی، کورش. (1379). علم معانی و نظریه­ی گراس (مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبان­شناسی نظری و کاربردی). زیرنظر علی میرعمادی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
سبزعلی­پور، جهان­دوست؛ واعظی، هنگامه. (1401). «معانی ثانوی جمله­های پرسشی در اشعار پروین اعتصامی». متن‌پژوهی ادبی، دوره‌ی 62، شماره‌ی 26، صص 656-663.
DOI: 10. .22054/LTR.2019.44260.2746
رحیمیان، جلال؛ شکری احمدآبادی، کاظم. (1381). «نقش­های معنایی منظوری جملات پرسشی غزلیات حافظ». مجله­ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 18، شماره‌ی 1، صص 17-34.
رحیمیان، جلال؛ بتولی‌آرانی، عباس. (1383). «منظورشناسی جمله­های پرسشی در اشعار اخوان ثالث». مجله­ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 21، شماره‌ی 7، صص 42-55.
رحیمیان، جلال؛ مددی، هوشنگ. (1387). «نقش های معنایی منظوری جملات پرسشی در شاهنامه». علوم‌انسانی دانشگاه الزهرا (س)، شماره­ی 74، صص 49-90.
سلیمان‌پور، مریم ؛ کمرپشتی، عارف. (1400). «معانی ثانوی جملات پرسشی گفت‌وگو در «زهره و منوچهر» ایرج میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن». مطالعات زبان فارسی (شفای دل)، دوره­ی 4، شماره­ی 7، صص 135-155.
  4.jshd.2021.269574.1060 DOI:
شمیسا، سیروس. (1373). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.
ـــــــــــــــ. (1376).  نگاهی به فروغ. تهران: مروارید.
ـــــــــــــــ. (1386). معانی. تهران: میترا.
طاهری، حمید. (1387). «سؤال و اغراض ثانوی آن در غزلیات حافظ». علوم‌انسانی دانشگاه الزهرا، سال‌های ۱۷ و ۱۸، شماره‌های 68 و69، صص 87-118‌.
علوی‌مقدم، محمد؛ اشرف‌زاده، رضا. (1381). معانی و بیان. تهران: سمت.
فرخزاد، فروغ. (1382). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
ــــــــــــ. (1345). دفترهای زمانه، دفتر اول (گفت‌وشنود فروغ فرخ‌زاد با م. آزاد). گردآوری سیروس طاهباز.
فرشیدورد، خسرو. (1382). جمله و تحول آن در زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــ. (1384). دستور مفصل امروز بر پایه­ی زبان‌شناسی جدید. تهران: سخن.
کراچی، روح­انگیز. (1383). فروغ فرخزاد همراه با کتاب‌شناسی. شیراز: داستان­سرا.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1373). زیباشناسی سخن: معانی. تهران: کتاب ماد.
ماهیار، عباس؛ افضلی­راد، رحیم. (1395). «پرسش و اغراض ثانویه­ی آن در غزلیات سعدی». زبان ادبیات فارسی، سال 24، شماره‌ی 80، صص 35-63.
وحیدیان کامیار، تقی؛ عمرانی، غلامرضا. (1379). دستور زبان فارسی. ج‌۱، تهران: سمت.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار