گونه‌شناسی و ساختار غزل-داستان‌های قلندری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان ‏

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه باهنر کرمان

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

شاعران قلندری‌سرا به‌منظور بیان تجربه‌های شخصی خود از قالب غزل به شکل‌های مختلف استفاده کرده‌اند. یکی از گونه‌های غزل قلندری، شکل و ساختار داستانی دارد و شاعر با بهره‌گیری از تمام عناصر اصلی داستان، به بیان یکی از ماجراهایی پرداخته که برای خود یا پیر خانقاهی به وجود آمده و پس از ملاقات و گفت‌وگو با یار و معشوق، دچار تحول حال شده یا نگاه او به هستی تغییر یافته است. این نوع غزل، اغلب با الگوگیری از داستان حلاج یا پیر صنعان، بیانگر چگونگی تغییر تصوف و عرفان زاهدانه به تصوف و عرفان عاشقانه است. غزل-داستان قلندرانه گاه شکل مستقل دارد و یک غزل از ابتدا تا انتها به بیان داستان و نتیجه‌گیری از آن اختصاص یافته است و گاه برای تجسّم بخشیدن به یکی از اندیشه‌های اصلی عرفانی، به‌طریق اپیزودیک از میانه‌‌ی غزل آغاز می‌شود. این نوع غزل زبانی نمادین دارد، با نتیجه‌گیری و پایان بسته به اتمام می‌رسد و اغلب با زاویه‌‌ی دید اول شخص به بیان تجربه‌‌ی شخصی عارف می‌پردازد و در میانه‌‌ی داستان با استفاده از شگردهای کانون روایت، به گفته‌ی خود جنبه‌‌ی نمایشی می‌بخشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Typology and structure of Ghazal-stories of Qalandari2

نویسندگان [English]

  • Muhammad Kazem Baridi Al-Lami, 1
  • Mohamadreza Sarfi 2
  • Aliasghar Yari Istahbanati 3
1 PhD Student in Persian Language and Literature of‎ Kerman Shahid Bahonar University
2 Professor in Persian Language and Literature of Shahid Bahonar University of ‎Kerman,
3 Assistant Prof in Persian Language and Literature of Shahid Bahonar University of ‎Kerman,‎Kerman Shahid Bahonar University
چکیده [English]

Qalandrisera poets have used the form of ghazal in different ways to express their personal experiences. One of the types of Qalandari ghazal has the shape and structure of a story, and the poet, using all the main elements of the story, expresses one of the adventures that happened to him or the old man of the monastery, and after meeting and talking with his friend and lover, he undergoes a change in the present. or his view of existence has changed, he has paid attention. Based on the story of Hallaj or Pir Sanan, this type of sonnet shows how to change Sufism and ascetic mysticism to Sufism and romantic mysticism. Qalandaran's ghazal-story sometimes has an independent form, and a ghazal is dedicated from the beginning to the end to telling the story and drawing conclusions from it, or it starts from the middle of the ghazal in an episodic way to embody one of the main mystical ideas.This type of ghazal has a symbolic language, it ends with a conclusion and a closed ending, and it often expresses the mystic's personal experience from the perspective of the first person, and in the middle of the story, by using the tricks of the narrative center, it gives a dramatic aspect to its expression.
Keywords: Ghazal-story, Qalandariyyah, Qalandari poetry, romantic Sufism

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazal-story
  • Qalandariyyah
  • Qalandari poetry
  • romantic Sufism

مراجع

اخوت، احمد. (1392). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
انوری، حسن. (1374). صدای سخن عشق. تهران: سخن.
ایوتادیه، ژان. (1378). نقد ادبی در قرن بیستم. ترجمه‌‌ی مهشید نونهالی، تهران: نیلوفر.
بابک‌معین، مرتضی. (1398). «تحلیل چهار نظام فضایی با تکیه بر نظام‌های معنایی تعاملی اریک لاندوفسکی». جستارهای زبانی، دوره‌‌ی 10، شماره‌‌ی 5، صص 49-72.
بارت، رولان. (1370). عناصر نشانه‌شناسی. ترجمه‌‌ی مجید محمدی، تهران: الهدی.
برتنس، هانس. (1384). مبانی نظریه‌‌ی ادبی. ترجمه‌‌ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
پرتویی‌راد، طیبه. (1398). «بررسی ظرفیت‌های نمایشی نهضت امام‌حسین (ع)». هنر عاشورا، به‌کوشش عباس افضلی ننیز، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
پناهی، مهین؛ حاجی‌حسینی، زهرا. (1392). «مضامین قلندرانه در غزلیات عطار». پژوهشنامه‌‌ی ادب غنایی، سال ۱۱، شماره‌‌ی 21، صص 49-64.
پورنامداریان، تقی. (1384). دیدار با سیمرغ. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تودوروف، تزوتان. (1379). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه‌‌ی محمد نبوی، تهران: آگاه.
چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمه‌‌ی مهدی پارسا، تهران: سوره‌‌ی مهر.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1368). دیوان. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اساطیر.
حیدری، مریم. (1386). «بررسی ساختار روایی در غزل فارسی». زبان و ادب، شماره‌‌ی 31، بهار 1386، صص 24-38.
حیدری، مریم؛ آقابابایی‌خوزانی، زهرا. (1396). «شخصیت عاشق در غزل‌های روایی: آدم زیادی یا قهرمان بایرونی». شعرپژوهی(بوستان ادب)، سال۹،شماره‌‌ی۱، صص47-72.
خرمشاهی، بهاء‌الدین (1397). دانشنامه‌‌ی حافظ و حافظ‌پژوهی. 4 جلد، تهران: نخستان پارسی.
دزفولیان، کاظم؛ مولودی، فؤاد. ( 1389). «روایت‌شناسی تاریخ بیهقی». تاریخ ادبیات، شماره‌‌ی 3/61، صص 85-101.
دستغیب، عبدالعلی. (1390). «ساختار غزلیات سعدی». سعدی‌شناسی، دفتر چهاردهم ویژه‌‌ی غزل، صص 45-62.
دهخدا، علی‌اکبر و دیگران. لغت‌نامه. تهران: مؤسسه‌‌ی لغتنامه و دانشگاه تهران.
رجایی‌بخارایی، احمدعلی. (1364). فرهنگ اشعار حافظ. تهران: علمی.
روحانی، رضا؛ منصوری، احمدرضا. (1386). «غزل روایی و خاستگاه آن در شعر فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‌‌ی 8، بهار و تابستان، صص 105-121.
ریتر، هلموت. (1388). دریای جان. ترجمه‌‌ی دکتر عباس زریاب‌خویی و مهرآفاق بایبوردی، تهران: بین‌المللی الهدی.
سنایی، ابوالمجد مجدودبن‌آدم. (1362). دیوان. تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1386). قلندریه در تاریخ. تهران: سخن
شمیسا، سیروس. (1386). انواع ادبی. تهران: میترا‌.
صرفی، محمدرضا. (1386). «کانون روایت در مثنوی». پژوهش‌های ادبی، شماره‌‌ی 16، تابستان، صص137-159.
ـــــــــــــــــ.. (1388). «بررسی کارکردهای نمادین زمان در شعر عرفانی با تکیه بر دیوان حافظ». نشریه‌‌ی دانشکده‌‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره‌‌ی جدید، شماره‌‌ی 25، صص 93-112.
طاهری، قدرت‌الله. (1382). «نقد و تحلیل ساختارگرایانه‌‌ی غزل-روایت‌های عطار».  فرهنگ، سال 23، شماره‌ها‌‌ی 46 و 47، صص 191-216.
عبداللهیان، حمید. (1386). «داستان بیت؛ یک قالب داستانی تازه». پژوهش‌های ادبی، شماره‌‌ی 15، بهار، صص 111-124.
عراقی، فخرالدین. (1365). دیوان. تهران: گلشایی.
عطار، فریدالدین. (1384). دیوان. تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
علی‌بیگی سرهالی، وحید؛ نوروزی، زینب. (1401). «بررسی مضامین قلندرانه در غزل‌های نظامی». تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دوره‌‌ی 14، شماره‌‌ی 51،  بهار 1401، صص 238-267.
فرهنگی، سهیلا؛ حمیدی‌اصل، پگاه. (1397). «بررسی الگوهای روایت در غزل سعدی». پژوهشنامه‌‌ی ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ۱۶، شماره‌‌ی 30، بهار و تابستان، صص 127-142.
کلیگز، مری. (1388). درسنامه‌‌ی نطریه‌‌ی ادبی. تهران: اختران، دات، کتاب آمه.
مدرسی، فاطمه؛ علی‌بیگی سرهالی، وحید. (1401). «رد پای مضامین قلندرانه در غزل‌های انوری». پژوهشنامه‌‌ی ادب غنایی، سال 20، شماره‌‌ی 38، صص 301-324.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1384). کلیات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان. تهران: سخن.
میرصادقی، جمال؛ میرصادقی، میمنت. (1388). واژه‌نامه‌‌ی هنر داستان نویسی. تهران: کتاب مهناز.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف. (1380). دیوان قصاید و غزلیات نظامی. تصحیح سعید نفیسی، تهران: فروغی.
نوبل آندریوس، ویلیام، راهنمای نگارش گفتگو، ترجمه‌‌ی عباس اکبری، تهران: سروش.
وحدانی‌فر، امید؛ صرفی، محمدرضا؛ بصیری، محمدصادق. (1395). «تحلیل ساختاری غزل-روایت‌های سعدی». ادب و زبان، سال 19، شماره‌‌ی 39، صص 295-318.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار