مجله علمی پژوهشی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

 بررسی تطبیقی جلوه­ های عشق در شعر سعدی و ابونواس
چکیده
این پژوهش با هدف شناخت بهتر ادبیات ملی و درک بیشتر هنر شاعری سعدی از دریچه‌ی ادبیات تطبیقی، به کنکاش در غزلیات سعدی و ابونواس از شاعران مشهور ادب فارسی و عربی در باب عشق پرداخته و همانندی­های غیرقابل‌انکاری در این جنبه‌ی مهم شعری آن دو کشف کرده است. گرچه برخی از پژوهشگران با توجه به تسلط سعدی بر ادب عربی، سعی در القای اثرپذیری وی از ادب عربی دارند؛ اما این پژوهش با رویکردی متفاوت با توجه به خاصیت کهن­الگویی عشق و فطری بودن آن و طبع شعری بلند سعدی و قریحه‌ی وقاد و خیال بلندپرواز وی بر این فرض استوار است که پنداشتن این همانندی­ها در عین جرعه‌نوشی سعدی از ادب زلال عربی، بر اصل توارد بهتر می­نماید. با این فرض، پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوای کیفیِ غزلیات دو شاعر، رویکرد تطبیقی خود را مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی برگزیده که قائل به جهانی بودن ادبیات و وحدت و انسجام ادبیات­های مختلف است. تحلیل یافته­های پژوهش پس از نشان دادن موضوعات مشترک و مشابه نشان داد که با توجه به زبان مشترک عشق و نبوغ و قریحه‌ی سعدی، وجود این تشابهات، علاوه بر اثرپذیری، تواردهای ذهنی دو شاعر نیز است که گاه در نقطه­ای به هم رسیده­اند.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Manifestations of Love in the Poetry of Sa’di and ‎Abu Nuwas

نویسندگان [English]

  • Ali asghar Nasimbahar 1
  • Mahmood Heidari 2
  • Yousof Nikrouz 3

1 PHD Student in Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Yasouj University, Yasouj, Iran

2 Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran

3 Assistant in Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Yasouj University, Yasouj, Iran

چکیده [English]

Love and its related concepts are common archetypes of mankind and are as old as human life (Yung, 2002: 368). Arabic literature is a lyrical literature in which love is one of the main themes of its great poets. Abu Nuwas, an Iranian poet of the Abbasid era, who is considered one of the masters of Arabic literature, is one of the leading Arab poets in wine literature and ghazal (sonnet). In Persian literature, Sa’di has been considered as the true master of romantic poetry, and in his own words, "Sa’di's love is not a story that remains hidden." He is a poet who, in addition to being a master of Persian literature, is also a master of Arabic literature. Sa’di's knowledge of Arabic and his presence in scientific and literary circles of Nezamiyeh in Baghdad, Iraq, has convinced some people to regard Sa’di's poetry, especially his didactic poetry, as influenced by Arabic literature and its great poets because of the similarities it has with Arabic literature.
This research compares the poetry of these two great poets and the similarities that existed in this important aspect of their poetry through studying their ghazals. The hypothesis of the research is based on the archetypal property of love and its innateness as well as Sa’di’s high poetic talent and his ambitious imagination while benefiting from Arabic literature. Authors believe that although Sa’di is completely familiar with Arabic literature and there are many conceptual similarities about love in the poems of these two poets, these similarities are not confirmation of the influence of Abu Nuwas on Sa’di. Actually, it is better to say that these similarities are the result of telepathy rather than influence.
Therefore, the present research conducts a qualitative content analysis of the ghazals of these two poets from the perspective of the American school of comparative literature. The necessity and importance of this research is due to the fact that studying ancient literature with its unique eloquence and relation between past with the present is one of the necessities in literary research. It is especially important that this relationship is based on the assessment of national literature with one of the richest periods of Arabic literature, in order to better show the poetic art of Sa’di and his skill to Persian-speaking readers. Comparative literature can provide a better understanding of national literature by welcoming the conflicts of opinions and thoughts, while emphasizing the preservation of native identities and respecting national literature and culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abu Nowas
  • comparative literature
  • Saadi
  • love
آیتی، عبدالمحمد. (1394). عاشقانه­های ابونواس اهوازی. تهران: نگاه.
ابراهیم، امل. (1396). بررسی نقدی تطبیقی تأثیر زبان و ادبیات عربی در ادبیات سعدی. ترجمه‌ی لیلا رئیسی و مریم اکبری موسی آبادی، شیراز: ایلاف.
ابن‌المعتز، عبداالله. (١٩٩٨م). طبقات الشــعراء المحدثین. بیروت: شــرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. (١٩٦٦م). مختار الأغانی فی الأخبار والتهانی. القاهرة: الدار المصریة للتألیف والترجمة.
ابی‌‌نواس، حسن‌بن‌هانی. (1428ه). دیوان ابی‌نواس. حققه وشرحه احمد عبدالمجید الغزالی، بیروت: دارالکتاب العربی.
افرام‌البستانی، فواد. (بی‌تا). المجانی الحدیثه. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه.
انوشیروانی، علیرضا. (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران». ادبیات تطبیقی، سال ۱، شماره‌ی ۱، صص 6-39.
https://ensani.ir/fa/article/298589
بزرگ­چمی، ویدا. (1387). «کلّیت ادبیات تطبیقی». نامه‌ی انجمن، 2/8. شماره‌ی30، صص 141-157.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/416040
تاج­بخش، اسماعیل؛ ایزدی، اورنگ. (1395). «باده‌ستایی ابونواس و حافظ». پژوهش­نامه‌ی نقد ادبی و بلاغت، دوره‌ی 5، شماره‌ی 2، صص21-40. https://jlcr.ut.ac.ir/article_61391.html
حیدری، محمود. (1396). «المثاقفة فی خمریات أبی نواس؛ دراسة فی ضوء الأدب المقارن (صورة النار والنور نموذجا)». الجمیعه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، دوره‌ی 13، شماره‌ی 45، صص 79-98.
https://iaall.iranjournals.ir/article_47896.html
خان‌محمدی، محمدحسین. (1384). علم بدیع (آشنایی با آرایه­های سخن). قم: سوره‌ی مهر.
دهقانیان، جواد؛ ملاحی، عایشه. (1392). «بررسی تطبیقی مضامین عاشقانه در آثار فریدون مشیری و نزار قبانی».  ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 4، شماره‌ی 8، صص  89- 118.
https://jcl.uk.ac.ir/article_674.html
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1374). نقش بر آب. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــ. (1388). نه شرقی، نه غربی، انسانی. تهران: امیرکبیر.
زینی­وند، تورج. (1390). «بررسی تطبیقی باده‌سرایی مادی در شعر ابونواس و رودکی». کاوش­نامه‌ی ادبیات تطبیقی، سال ۱، شماره‌ی 4، صص157-180. https://jccl.razi.ac.ir/article_316.html
زینی­وند، تورج؛ محمدی، رضوان. (1395). «شعر تعلیمی ابونواس و سعدی در آینه‌ی ادبیات تطبیقی». پژوهش­های تطبیقی زبان وادبیات ملل، سال 1، شماره‌ی 4، صص65-79. https://www.jcronl.ir/issue.php?id=16
سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله. (1389). کلیات سعدی. بر اساس نسخه محمدعلی فروغی. تهران: ذهن آویز.
سیاوشی، صابره و همکاران. (1392). «بررسی تطبیقی جلوه­های زهد در شعر حافظ و ابونواس». هفتمین همایش ملی پژوهش­های زبان وادبیات فارسی، صص1085-1096. https://sid.ir/paper/856367/fa
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1372) صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شکاکی، حیدرعلی و همکاران. (1397). «کهن الگوی عشق در نمایشنامه‌ی سلطان مار بهرام بیضایی». پژوهش­نامه‌ی ادب غنایی، سال ۱۶، شماره‌ی 30، صص 107-126. https://jllr.usb.ac.ir/article_4079.html
ضیف، شوقی. (1975). تاریخ الأدب العربی؛ العصر العباسی الأول. القاهرة: دارالمعارف.
عبود، عبده (1999) الأدب المقارن؛ مشکلات وآفاق، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
العقاد، عباس محمود. (بی‌تا). أبو نواس، الحسن بن هانئ، دراسة فی التحلیل النفسانی والنقد التاریخی. القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
عیوضی، رشید. (1350). «تاثرات همام تبریزی از سعدی شیرازی». نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دوره‌ی23، شماره‌ی 97-100، صص 197-188.https://journals.tabrizu.ac.ir/article_2472.html
قاسمی­حاجی­آبادی، لیلا؛ پیکان­پور، مریم. (1389). «غزل در اشعار سعدی و متنبی». مطالعات ادبیات تطبیقی، سال ۴، شماره‌ی 14، صص 121-145. https://sanad.iau.ir/Journal/clq/Article/850696
محفوظ، حسین‌علی. (1377). متنبی و سعدی. تهران: روزنه.
مؤید شیرازی، جعفر. (1372). شعرهای عربی سعدی. تهران: پرواز.
میرحسینی، سیدمحمد؛ مقصودی، مسلم. (1390). «بررسی تطبیقی زهدیات ابونواس و سنایی».  ادبیات تطبیقی، سال ۳، شماره‌ی 5، صص 279-303. https://jcl.uk.ac.ir/article_238.html
میرقادری، سیّدفضل‌الله. (1384). «بررسی تطبیقی ویژگی­های عشق در شعر حافظ شیرازی و ابن‌فارض مصری». مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 22، شماره‌ی 3، صص 165-185. 
https://www.magiran.com/paper/487921
نجاریان، محمدرضا؛ کهدویی، محمدکاظم. (1390). «نگاه شاعرانه‌ی رودکی و ابونواس به خمریات».  ادبیات تطبیقی، دوره‌ی جدید، سال ۲، شماره‌ی 4، صص259-280.https://jcl.uk.ac.ir/article_223.html
وحیدیان کامیار، تقی. (1383). بدیع از دیدگاه زیباشناسی. تهران: سمت.
همایی، جلال‌الدین. (1361). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: توس.
یونگ، کارل گوستاو. (1372). جهان نگری. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
ـــــــــــــــــــ. (1381). راز پیوند. ترجمه‌ی پروین فرامرزی و فریدون فرامرزی، مشهد: به نشر.