نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه گیلان
چکیده
شعرِ عرفانی و صوفیانه در دوره‌ی مشروطیّت
احمد رضی* هادی قلی‌زاده**
دانشگاه گیلان
چکیده
در دوره‌ی مشروطیت به دلیل رواج تجددگرایی و فراگیری تفکرات اجتماعی ِمتأثّر از غرب، تصوف و به پیروی از آن، شعر عارفانه به گوشه‌ای خلوت از جامعه پناه برد؛ اما به رغم به حاشیه رانده شدن عرفان و تصوف، در آثارِ سرایندگانِ این دوره، شعرهای عارفانه‌ی بسیاری وجود دارد. این مقاله بر آن است تا وضعیت شعرِ عرفانی را در دوره‌ی مشروطیت، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در این مقاله مهم‌ترین زمینه‌ها و عواملِ عرفان‌گریزی و تصوّف‌ستیزی روشن‌فکرانِ عصر مشروطه و نیز برخی از دلایل به حاشیه رانده شدنِ شعر عرفانی در این دوره، موردِ بررسی قرار می‌گیرد و با سیری در آثارِ سرایندگان برجسته‌ی این دوره، بازتابِ مضامین عرفانی و تغییرات و دگردیسی‌های صورت‌گرفته در مفاهیمِ آن بررسی میگردد. این سرایندگان به سه گروه صوفیان، عالمان دینی و ادیبان، تقسیم‌بندی شده‌اند. شاعرانِ ادیب نیز در سه گروه، تقسیم‌بندی شده‌اند: برخی از آنان در عین سرودن شعرهای انقلابی، به پیروی از سّنت شعر کلاسیک فارسی، اشعار عارفانه نیز میسرایند؛ برخی، گاه، نیم‌نگاهی به اشعار عارفانه دارند و دسته سوم، در تعارض با اندیشه‌های صوفیانه به نقد و نفی تصوف می‌پردازند. مهم‌ترین انتقاد آنان به تصوف، توصیه‌های صوفیان به فردگرایی، سیاست‌گریزی، خودشکنی، جهان‌وطنی، خردستیزی، گوشه‌گیری زنان از اجتماع، رواج روحیه‌ی تسلیم و رضا و کم‌توجّهی به کسب و کار است. این بررسی نشان می‌دهد که تصوف در عصر مشروطیت، رونق و رواج گذشته‌ی خود را از دست داد؛ اما اندیشه‌ها و مضامین عارفانه از ذهن و ضمیر بسیاری از شاعران این دوره بیرون نرفت و به اشکال مختلف،حضور خود را در بخشی از اشعار این دوره حفظ کرد.
* دانشیار زبان و ادبیات فارسی. ahmadrazi9@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول)
** دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. gholizadeh_hadi@yahoo.com
تاریخ دریافت مقاله: 1/4/91 تاریخ پذیرش مقاله: 18/11/91
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Mystical Poems in Constitution Period (Mashrute)
چکیده [English]
Mystical Poems in Constitution Period (Mashrute)
A. Razi* H. Gholizadeh**
Guilan University
Abstract
In Constitution period (Mashrute), because of the emergence of modernism and the influence of western social thoughts, mysticism and mystical poems were marginalized, though many mystical poems are found in this period. This paper tries to analyze the status of mystical poems in this specific period. This paper studies the crucial factors causing the intellectuals' avoidance of mysticism; this paper also studies the reasons why mysticism was marginalized at that time. Investigating the prominent works of important poets, this paper studies the changes which happened in the mystical concepts of that time. These poets are divided into three groups: sufis, religious scholars, and poets. Poets are also divided into three groups: the first group includes those who follow the tradition of classical Persian poems and create not only revolutionary poems but also mystical ones. The second group includes those who do not pay much attention to mystical poems, and the third one includes those who completely deny mysticism and criticize it. The last group opposes mysticism because of sufis' inclination towards individuality, their seclusion, their avoidance from politics, their self-centered world-view, their disapproval of reasoning, their approval of marginalization of women in the society, their propagation of succumbing and of the feeling of satisfaction, and finally their negligence to job and working. This paper shows that mystical thoughts and concepts were still in the minds of some poets, though mysticism had lost its importance at that time.
* Associate Professor of Persian Language & Literature, ahmadrazi9@gmail.com
** Ph. D. Candidate of Persian Language & Literature, gholizadeh_hadi@yahoo.com
کلیدواژه‌ها [English]
- Key words: The poetry of Constitution period (Mashrute)
- Mysticism
- modernism
- Mystical literature
', './data/jba/coversheet/cover_fa.jpg'))