بررسی روایتی منظوم از پایان زندگی برزو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه حضرت نرجس (س) رفسنجان

چکیده

چکیده
آوازه و شهرتی که داستان رستم و سهراب در میان مردم داشت و نیز پایان غم‌انگیز این داستان، سبب شد داستان‌هایی به تقلید از آن ساخته شود که برزونامه‌ یکی از آن‌ها است و روایت‌های متعدّدی از آن، به نظم و نثر باقی مانده است. ساختار برزونامه‌ها از نظر ویژگی‌های حماسی، حوادث، قهرمانان داستان با یک‌دیگر تفاوت‌های چشم‌گیری دارد. با بررسی روایت‌های برجای مانده از زندگی برزو، می‌توان حوادث زندگی او را از کودکی تا هنگام مرگ دنبال نمود و به یک طرح کلّی دست یافت. نکته‌ی در خور توجّه این است که در متن برزونامه‌های منظوم موجود، اثری از مرگ برزو نیست و تنها در روایت‌های عامیانه است که می‌توان اشاره‌های متعددی از چگونگی مرگ او به دست آورد. وجه مشترک این روایات این است که برزو پس از مرگ رستم و اغلب در دوران کین‌خواهی بهمن، به دست دیوان کشته می‌شود. یگانه روایت منظومی که از مرگ برزو در دست داریم روایتی است از نبرد او با مهراس دیو که به برخی دست‌نویس‌های شاه‌نامه الحاق شده است. در این مقاله نخست مهم‌ترین پهلوانی‌های برزو را در چهار دسته روایات مجزا که از او برجای مانده است برمی‌شماریم سپس به بررسی روا‌یتی منظوم از پایان زندگی او و زمان احتمالی پیدایش آن می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Poetry narrative review of the end of borzo’s life

نویسنده [English]

  • Reza Ghafouri
چکیده [English]

The fame of the story of Rostam and Sohrab among the people and the tragic ending of the story resulted in the production of many imitative stories one of which is Borzunameh.  Several versions of Borzunameh in prose and verse exist that are very different in structure, number of heroes, and course of events. Analyzing narratives of Borzu's life one can get a general picture of the events of his life from childhood to his death. Interestingly in the context of existing Borzunamehs his death does not appear but in folk narratives there are several references to the circumstances of his death. The common denominator of these traditions is that it is after the death of Rostam and often during the revenge of Bahman that Borzu is killed by the demons. There is only a verse narrative of Borzu's death in his battle with the demon, Mehras that is attached to some manuscripts of the Shahnameh. In this paper Borzu's heroic deeds in four separate narratives are studied followed by an analysis of a verse narrative about the end of his life.
Keywords: Borzu, Sohrab, Old Borzunameh, New Borzunameh, Mehras demon
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Borzo"
  • "sohrab"
  • "old Borzoname"
  • "new Borzoname"
  • "Mehras demon"

مراجع

آیدنلو، سجّاد. (1389الف). «خویشکاری ویژه‌ی نخچیران در داستان‌های پهلوانی ایران». مزدک‌نامه، ج3، صص 275- 279.
ــــــــــــ. (1389ب). «رویارویی و نبرد دو خویشاوند نزدیک در روایات پهلوانی ایران». چون من در این دیار(جشن‌نامه استاد دکتر رضا انزابی‌نژاد)، به کوشش محمد‌رضا راشد محصّل، محمدجعفر یاحقّی، سلمان ساکت، تهران: سخن.
ــــــــــــ. (1388). متون منظوم پهلوانی، تهران: سمت.
ــــــــــــ. (1390). «ویژگی روایات و طومارهای نقّالی». بوستان ادب، سال 3، شماره 1، صص 1- 28.
انجوی‌شیرازی، سیّدابوالقاسم. (1369). فردوسی‌نامه. 3 جلد، تهران: علمی .
برخ، گابریله و خطیبی، ابوالفضل. (1390). «شبرنگ‌نامه». دانش‌نامه‎ی زبان و ادبیات فارسی، جلد 4، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
بَرزونامه.(1391). ترجمه‌ی منصور یاقوتی، تهران: ققنوس.
پاتر، آنتونی. (1384). نبرد پدر و پسر در ادبیات جهان. ترجمه محمود کمالی، تهران: ایدون.
جعفری قنواتی، محمد.(1387). «روایتی از مرگ برزو». فرهنگ مردم،سال 44، شماره 24 و 25، صص 125- 132.
خالقی‌مطلق، جلال. (1386). حماسه. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
ــــــــــــــــــ  (1361). «فرامرزنامه». ایران‌نامه، آمریکا: سال 1، شماره‌ پاییز، صص22- 45.  
خطیبی، ابوالفضل.(1388). «رستم و سهراب». دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، ج 3، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ریاحی، محمّد امین. (1387). فردوسی. تهران: طرح نو.
زرّین‌قبانامه.(1393). تصحیح سجّاد آیدنلو، تهران: سخن.
سلمی، عباس.(1373).«پژوهشی در برزونامه و زمینه‌های مختلف آن». مجله دانشکده ادبیات مشهد، سال 27، شماره 1، صص 15 – 34.
سیستانی، ملک‌شاه حسین.(1389). احیاءالملوک. به‌اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
شبرنگ‌نامه. (بی تا). نسخه‌ی ‌خطی شاه‌نامه کتابخانه‌ی بریتانیا، به شماره 2926 .
شکوهی، فریبا. (1384). «برزونامه». دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، ج1، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شهریارنامه. (1377). به‌ کوشش غلام‌حسین بیگدلی، تهران: پیک فرهنگ.
شهریارنامه. (بی‌تا). دست‌نویس کتابخانه‌ی ملّی، به شماره  1757869.
صفا، ذبیح‌الله. (1354). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
طرسوسی، ابوطاهرمحمّد. (1380)‌. ابومسلم‌نامه. به‌کوشش حسین اسماعیلی، تهران:  معین- قطره.
طومار شاه‌نامه فردوسی. (1381). به کوشش احمد هاشمی  و سیّدمصطفی سعیدی، تهران: خوش‌نگار.
طومار کهن شاه‌نامه‎ی فردوسی. (1390). به کوشش جمشید صداقت‌نژاد، تهران: دنیای کتاب.
طومار نقّالی شاه‌نامه. (1391). به کوشش سجّاد آیدنلو، تهران: به‌نگار.
عطایی. (بی‌تا الف). برزونامه‌ی ‌جدید. دست‎نویس ‌کتابخانه‌ی ‌پاریس، به شماره 1189.
ـــــــ. (بی‌‌تا ب). برزونامه‌ی جدید. نسخه‌ی آنکتیل دوپرون، به شماره R.9 .804.
عطایی. (1394). «بیژن‌نامه». هفت منظومه‌ی حماسی، تصحیح رضا غفوری، تهران: میراث مکتوب.
فرامرزنامه‌ی بزرگ.(1394). به کوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاه‌نامه. تصحیح جلال خالقی‌مطلق، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
کوسج، شمس‌الدین محمّد. (1387). برزونامه‌ی کهن. تصحیح اکبر نحوی، تهران: میراث مکتوب.
گورانی، مصطفی بن محمود. (1389). «جواهرپوش». شاه‌نامه‌ی کردی، تصحیح ایرج بهرامی، تهران: آنا.
لطفی‌نیا، حیدر. (1388). حماسه‌های قوم کرد. تهران: سمیرا- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
مادح، قاسم. (1380). جهانگیرنامه. به‌کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک‌گیل.
مشکین‌نامه. (1386).  به اهتمام داوود فتح‌علی‌بیگی، تهران: نمایش.
مول، ژول. (1345). دیباچه‌ی شاه‌نامه. ترجمه‌ی جهانگیر افکاری، تهران:  سازمان کتاب‌های جیبی.
نثر نقّالی شاه‌نامه. (1394). تصحیح رضا غفوری، شیراز: سیوند.
نحوی، اکبر. (1391). «فرامرزنامه». دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، ج4، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ــــــــــــ (1380). «ناگفته‌هایی درباره‌ی برزونامه». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 34، شماره‌های 1و 2، صص 371-388. 
نرشخی، ابوبکرمحمدبن جعفر. (1387). تاریخ بخارا. ترجمه‌ی ابونصر احمد بن نصر القباوی، تصحیح مدرس رضوی، تهران: توس.
نولدکه، تئودور. (1384). حماسه‌ی ملّی ایران. ترجمه‌ی بزرگ علوی، تهران: نگاه.
هنوی، ویلیام. (1386). «برزونامه». دانش‌نامه‌ی جهان اسلام، ج3، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
هفت لشکر. (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدیمداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار