نگاهی به چگونگی انواع من و ما در دیوان حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه ولی عصر رفسنجان

چکیده

حافظ، توانی شگرف در گزینش بهترین واژه‌ها، برای انتقال معانی دارد. بسامد معنادار انواع «من» و «ما» در شعر حافظ، بیانگر آن است که شاعر از این شیوه‌های خاص زبانی برای بیان گزاره‌های شخصی، اجتماعی، عرفانی، ملامتی، عاشقانه و دغدغه‌های جهان‌شمول بشری، بهره‌ می‌گیرد. حافظ، در پیوند با مضمون‌های اشاره‌شده، در حدود 200 بیت انواع «من» و «ما» را در همه سروده‌هایش بسیار هنرمندانه بازتاب داده است. عنصر عشق، به‌گونه‌ای پیدا و پنهان با «من» و «ما»پردازی‌های حافظ، پیوسته ‌است. در «ما» و «منِ» عشق‌باز و ملامتی حافظ، سرنوشت جاودانه‌ی بشر با همه‌ی فراز و نشیبش، جلوه می‌کند. بن‌مایه‌ی برجسته در «من» و «ما»های بشری حافظ عشق، ملامت و تقدیر است؛ راه‌پویی‌ای ناگزیر و گریزناپذیر. «ما» نیز در منطق و شیوه‌ی شاعری حافظ کاربردی چندگانه دارد و مضمون‌های آمده در انواع «من» را با بسامد کمتری، بازتاب می‌دهد. با توجه به رسالت شعر حافظ، بازتاب انواع «ما» و «من» توصیفی و اسنادی، مدخل‌هایی هستند که نگرش شاعر را به پسندها و ناپسندهای روزگار، غربت انسان و تناقض‌های وجودی‌اش، نشان می‌دهد. در «ما» و «من» غنایی حافظ، همه‌ی بالا و پست انسان، نمایان است. کاربرد صفات جمع جانشین اسم، تتابع اضافات، صفات پیاپی با واو عطف و صفات و اضافات پس از تخلّص شعری نشانه‌های دیگری هستند که به شناخت «ما» و «من» غنایی در اشعار حافظ کمک می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Survey on different meanings of the pronouns 'I' and 'We' in Hafez's Divan

نویسنده [English]

  • rooyintan farahmand
valiasr rafsenjan University
چکیده [English]

 
Abstract
 Hafez has an exceptional ability in choosing the best words to convey meanings. The significant frequency of the pronouns "I" and "we", with various meanings and functions, in Hafez's poetry indicates that the poet tends to express personal, social, mystical, reprehensible, romantic, cosmic and eternal human sorrows. Hafez, in about 200 verses, reflects different types of "I" and "we" in connection with the mentioned subjects, very artistically. The issue of love, in a sort of visible and invisible way, is connected with Hafez's 'I' and 'we', as the affectionate and melancholic beings, manifests the eternal destiny of human beings with all its ups and downs. The prominent themes in Hafiz's 'I' and ' we', as a human being, are love, blame, and fate, something  inevitable and inescapable in life.  The pronoun 'We' also has multiple meanings in Hafez's perception and poetic style, resembling those found in 'I',  but with a lower frequency. Considering the main tenets of Hafez's poems, the presence of different kinds of descriptive and attributive 'we' and 'I', represents the poet's attitude towards desirable and undesirable aspects of the time, estrangements, and human existential contradictions. However, the employment of affectionate 'we' and 'I', in Hafez's poems, manifests  all good and evil traits of human beings. The use of collective noun adjectives, consecutive fixed phrases, consecutive adjectives with “and” as a conjunction,adjective, or addition, used after the poet’s pseudonym, are the signs that contribute to a better understanding of 'I' and 'we' in Hafez’s lyrical poetry.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Paradox
  • Hafez
  • Love
  • Blame
  • I and we

مراجع

آشوری، داریوش.(1385). عرفان و رندی در شعر حافظ. تهران: مرکز.
اخوان ثالث، مهدی.(1370). از این اوستا. تهران: مروارید.
اسلامی‌ندوشن، محمدعلی.(1392). از رودکی تا بهار. تهران: یزدان.
انوری، حسن. (1383). صدای سخن عشق. تهران: سخن.
بختیاری، پژمان.(1350). «عشق در اشعار خواجه». مقالاتی درباره‌ی زندگی و شعر حافظ. به کوشش منصور رستگارفسایی، شیراز: دانشگاه پهلوی.
پورنامداریان، تقی. (1384). گم‌شده‌ی لب دریا. تهران: سخن.
جاسبی، عبدالله. (1397). دانش‌نامه‌ی حافظ و حافظ‌پژوهی. تهران: نخستان پارسی.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1374). دیوان اشعار. به اهتمام قزوینی- غنی. تهران: زوار.
حسن‌لی، کاووس.(1388) راهنمای موضوعی حافظ‌شناسی. ج1 و2، شیراز: نوید.
ــــــــــــــــ . 1389). دفتر نسرین و گل. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
حمیدیان، سعید. (1394) شرح شوق. ج1 و4،  تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاء‌الدین. (1374). ذهن و زبان حافظ. تهران: معین.
دشتی، علی.(1380). نقشی از حافظ. تهران: نشر اساطیر.
رضایی، عرب‌علی.(1382). واژگان توصیفی ادبیات. تهران: فرهنگ معاصر.
زریاب‌خویی، عباس.(1374). آیینه‌ی جام. تهران: علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین.(1366). از کوچه‌ی رندان. تهران: امیرکبیر.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.(1383). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
____________________.(1386). قلندریه در تاریخ. تهران: سخن.
_______________.(1397).  این کیمیای هستی. ج1 و3،  تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1369). سیری در غزل فارسی. تهران: فردوس.
قطب، سیّد.(1990).  النقد الادبی، اصوله و مناهجه. القاهره: دارالشروق.
 محمدبن منور میهنی.(1393). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی.ج1، تهران: آگه.
مرتضوی، منوچهر. (1388). مکتب حافظ. ج1،  تهران: توس.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار