تحلیل عینیت حق با خلق از منظر صور خیال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

تحلیل عینیت حق با خلق از منظر صور خیال
 
مجید فرحانی‌زاده*
پژوهش حاضر به تحلیل عینیت حق با خلق، ازمنظر صور خیال در سروده‌های عارفانی چون عطار، عراقی، مولوی و جامی می‎پردازد. بنیان نظری پژوهش، کاربرد ابزارهای علم بیان است که آن‌ها را از حدّ ابزاری فقط زیباشناسانه به رویکردی برای شناخت، تعالی بخشیده ‌است. این پژوهش که با روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده، سعی دارد با تکیه بر دسته‌ای از ابزارهای صور خیال به کشف و شناخت زیست‌جهان شهودی برخی عارفان از عینیت حق در مظاهر هستی دست یابد. شایان ذکر است اهل عرفان باوجود تأکید برجنبه‌ی تنزیهی خداوند در مرتبه‌ی ذات، قائل بر جنبه‌های شهودی و عینی حق در مرتبه‌ی تجلّی و ظهورند؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر نشان می‌دهد که تصاویر به دست آمده از تجلّی حق در توصیف‌های عارفان یادشده، دلالت بر عینیت حق در هیئت «انسان»، «پدیده و شیء»، و «عالم و موجودات هستی» دارد که با شگردهای صور خیال مانند تشبیه، استعاره و ثمثیل تفسیرپذیر شده‌اند. با توجه به وجه‌شبه‌های استخراج‌شده از انگاره‌های تشبیهی، استعاری و ثمثیلی می‌توان نتیجه گرفت شواهدی که در قالب انگاره‌های تشبیهی، استعاری به عینیت حق با انسان یا شیء دلالت دارند و نیز شواهدی که در قالب انگاره‌های تمثیلی بر عینیت حق با عالم دلالت دارند، دارای وجه‌شبه‌های تقریباً غیرهم‌گون و متفاوت هستند؛ اما شواهدی که در قالب انگاره‌های تشبیهی به عینیت حق با عالم دلالت دارند، دارای وجه‌شبه‌های یکسان‌اند.
 
 
* دانش‌آموخته‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری سبزوار farhanizadeh.majid@gmail.com
تاریخ دریافت مقاله: 26/4/1400                   تاریخ پذیرش مقاله: 13/11/1400

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the objectivity of Almighty with creation from perspective of imagery techniques

نویسنده [English]

  • majid farhanizadeh
Graduate of PhD in Persian Language and Literature Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

Majid Farahanizadeh
(Graduate of PhD in Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
1.introduction (191)
This research aims to investigate the concept of objectivity of Almighty, which is the consequence of manifestation status not the essence one, in mystics’ poetry such as Attar of Nishapur, Rumi and Abd-alrahman Jami by using imagery techniques like simile, metaphor and allegory. Therefore, by explaining simile metaphorical, allegorical and patterns and ideas, the author seeks to know the mentality and ideology of mystics in relation to the objectivity Almighty. The result of this study shows that the objectivity of Almighty in the manifestation status is defined in three general images: "human", "phenomenon and object", and "the universe and its beings". These general images have referents, some of which can be interpreted by simile and metaphor techniques and others by allegory.
Given to extracted points of similarity, it can be concluded that evidences indicate the objectivity of Almighty with human or object in the form of simile-metaphorical images as well as evidences imply to objectivity of Almighty with the universe in the form of allegorical images have heterogeneous and diverse points of similarity. However, evidences in the form of simile images refers to objectivity of Almighty, have equal points of similarity.
2.methodology, literature review and purpose (206)
This research has been done by descriptive-analytical method, and has been compiled by library method. Similar studies which have been done in this field are: In "Ontological and epistemological aspects of simile and purification in Jami's poetry and its adaptation to the views of Ibn Arabi" (2016: 141-168), Farhangi and Farhanizadeh studied the simile and objective characteristics of Almighty in relation to existence and the possibility of knowing it, From the perspective of Ibn Arabi and Jami. Malamiri and Zafari in the article "Objectivity at the same time with otherness of Almighty and creatures from the perspective of theoretical mysticism" (2016: 33-47), provided a vivid comprehension of this relationship by explaining the teachings that have caused the objectivity of Almighty with creatures.Vahedjavan and Nikkho in "Analyzing the issue of objectivity and otherness of Almighty with creation in Islamic mysticism with the approach of evaluating the criticisms of critics" (1397: 111-125), considered the meaning of the objectivity of Almighty and creation in the manifestation status not in essence one and based on it, have responded to the critics' objections.
This study aims to recognize the intuitive world of some mystics about objectivity of Almighty in the manifestation of existence through relying on a set of imagery techniques.
3.discussion (342)
This study examines the concept of the objectivity of Almighty in the poems of Attar of Nishapur, Fakhr-Al-Din Iraqi, Rumi and Jami. However, this objectivity does not mean unity of eternal essence with temporally creature. It means the manifestation of Almighty in creatures through mirror of attributes and operation in the images of possible creatures. Based on extracted evidences from poems of mentioned poets, this study divided the concept of Almighty’s objectivity in three forms.
First part is dedicated to objectivity of Almighty in human form. Proposition “Almighty is the same human” has been studied from different aspects such as “objectivity of Almighty with human in beauty attribute”, “objectivity of Almighty with human in speech attribute”, “objectivity of Almighty with human in terms of being visible in the mirror”. It is worth mentioning that this kind of objectivity is manifested in both ways of reasonable simile to the tangible and also hidden metaphor. Extracted points of similarity from mentioned propositions in this section are different and heterogeneous.
Second part is dedicated to objectivity of Almighty with phenomenon and object. The objectivity of Almighty with a specific object and phenomenon is considered in this part. For example, “the objectivity of Almighty with the sun (light)”, “the objectivity of Almighty in the mirror” and “the objectivity of Almighty with treasure”. Extracted points of similarity from mentioned propositions in this part are different and heterogeneous.
The third part is dedicated to the objectivity of Almighty with the universe and its beings. This kind of objectivity is manifested in two forms. In the first form, simile technique is used to show objectivity of Almighty with beings of the universe. Extracted propositions have analogous points of similarity. In the second form, allegory technique is used to show objectivity of Almighty with the universe. Some of these allegories are like “allegory of number one”, “allegory of sunlight”, “allegory of sea, wave and foam”, “allegory of wine and chalice” and “Allegory of the person in the mirror”. Extracted points of similarity in all these allegories are different and heterogeneous.
4.conclusion (215)
After analyzing extracted evidences in poems of Attar, Iraqi, Rumi and Jami, it is said that the concept of objectivity of Almighty can be interpreted in three forms as objectivity of Almighty with human (using simile and hidden metaphor technique), objectivity of Almighty with phenomenon and object (using simile technique) and objectivity of Almighty with the universe (using simile and allegory technique). Therefore, better comprehension of imagery techniques has helped the audience to better understand the concept of mystical objectivity. As a result, applying rhetoric techniques is beyond aesthetic aspects and is considered as a special approach to discover the mystical world.
 
Based on extracted points of similarity from simile, metaphorical and allegorical propositions, evidences related to the objectivity of Almighty with human, phenomenon and object have dissimilar points of similarity. Furthermore, evidences refer to the objectivity of Almighty with the universe have points of similarity which are different from allegory technique and similar with simile technique. Finally, although extracted points of similarity refer to the objectivity of Almighty with human, object and universe, differences and unique figures among them show that mystics use imagery techniques not only for describing objectivity of Almighty but also to show different aspect of this objectivity. These differences are the result of different mystical and intuitive experiences of mystics.
Keywords: the objectivity of Almighty, Imagery techniques, Simile, Metaphor, Allegory.
References

"Holy Qur'an", translated by Mohammad Khajavi. (2005) First Edition, Tehran, Mowla.
Nahj al-Balagha. (1414 AH), Compiled by Sharif al-Razi, corrected by Sobhi Saleh, 1st edition, Qom: Hijrat.
Ibn Baboyeh, Mohammad Ibn Ali. (1984), Al-Khesal, vol. 2, 1st edition, Qom: Society of Teachers.
Ibn Shazan, Fazl Abu Mohammad. (1985), Al-Izah, studied by Seyyed Jalal-al-din Mohaddes, Tehran: University of Tehran.
Ibn Arabi, Muhyi Al-Din. (n.d) Al-Futuhat al-Makkiyya, (4 volumes) Volume 2, 1st edition, Beirut: Dar Sader.
Ibn Arabi, Muhyi Al-Din. (2008) Text and translation of The Bezels of Wisdom, edited and translated by Mohammad Khajavi, 1st edition, Tehran: Mowla.
Lady Isfahani, Seyyed Nusrat Amin. (1982), The Repository of Mysticism in the Interpretation of the Qur'an, (15 volumes), vol. 10, Tehran, 1st edition, Tehran: Muslim Women Movement.
Baqli, Ruzbihan. (2014) kashf al-Asrar va Mukashef al- Anvar, edited by Mohammad Khajavi, 1st edition, Tehran: Mowla.
Baqli, Ruzbihan. (1996) Sarh al-Shathiyat, edited by Henry Carbon, 3rd edition, Tehran: Tahoori.
Jami, Nur al-Din Abdul Rahman (1992) Naqd al- Nosus fi Sarh Naqsh al-Fosus, introduction by Ashtiani, 2nd edition, Tehran: Ministry of Islamic Guidance.
ــــــــــــــــــــــــ. (2009) Kulliyat-e- Diwan, with introduction by Farshid Iqbal, 3rd edition, Tehran: Iqbal.
ـــــــــــــــــــــــ. (2010) Haft Awrang, edited by Morteza Modarres Gilani, 9th edition, Tehran: Mahtab.
ــــــــــــــــــــــــ. (1981) Lavame and Lavayeh, Introduction by Iraj Afshar, 1st Edition, Tehran: Manouchehri.
Khajavi, Mohammad (2009) Existential Treatise, 1st Edition, Tehran: Mowla.
Razi, Najm al-Din. (2007) The Path of God’s Bondsmen from Origin to Return, by Mohammad Amin Riahi, 12th edition, Tehran: Scientific and cultural.
Shabestari, Mahmoud (2003) Golshan-i Raz, edited by Mohammad Hamasian, 1st edition, Kerman: Cultural Services.
Shams, Mohammad Javad (2010) Purification and simile in the school of Vedanta and the school of Ibn Arabi, 1st edition, Qom: Religions.
Shamisa, Sirus. (2002) Expression, 9th edition, Tehran: Ferdows.
Attar, Farid al-Din Mohammad. (2006) The Conference of the Bird, edited by Seyed Sadegh Goharin, 23rd edition, Tehran: scientific and cultural.
ــــــــــــــــــــــــ. (2007) Attar's Diwan, edited and corrected by Mohammad Taghi Tafazoli, 12th edition, Tehran: Scientific and Cultural.
ــــــــــــــــــــــــ. (2009) Ilahi-Nama, corrections and comments by Mohammad Reza Shafiei Kadkani, second edition, 5th impression, Tehran: Sokhan.
ــــــــــــــــــــــــ. (2013) Asrar-Nama, correction and comments by Mohammad Reza Shafiei Kadkani, 3rd edition, Tehran: Sokhan.
Iraqi, Fakhr-al-Din Ibrahim. (1985) Diwan, by Saeed Nafisi, 2nd edition, Tehran: Sanaei.
ــــــــــــــــــــــ. (2005) Lama’at, edited by Mohammad Khajavi, 3rd edition, Tehran: Mowla.
Hamadani, Ayn al-Quzat. (1992) Preludes, correction by Afif Asiran, 1st edition, Tehran: University of Tehran.
Ghazali, Abu Hamid Mohammad (2007) The Revival of Religious Sciences, translated by Moayeddin Kharazmi, vol. 4, edition 6, Tehran: scientific and cultural.
Farhangi, Soheila and Majid Farhanizadeh. (2016) "Ontological and epistemological aspects of simile and purification in Jami's poetry and its adaptation to the views of Ibn Arabi", Journal of Mysticism, No. 15, pp. 141-164.
Al-Qushayri, Abu al-Qasim (1996) Translation of Al-Risala al-Qushayriyya, Badi-ol-Zaman Rozanfar, 4th edition, Tehran: Scientific and cultural.
Qaisari, Dvid. (2008) Qaisari's commentary on Ibn Arabi Bezels of Wisdom, translated by Mohammad Khajavi, 1st edition, Tehran: Mowla.
Kashani, Izz ad-Din Mahmoud (2009) Mesbah Al-Hedayeh and Moftah Al-Kifayeh, corrected by Homayeh, 9th edition, Tehran: Homa.
Malamiri, Mohammad Ali and Zafari, Hossein. (2016) " Objectivity at the same time with otherness of Almighty and creatures from the perspective of theoretical mysticism ", Mystical Wisdom, fifth year, first issue, consecutive 11, pp. 33-47.
Majlisi, Mohammad Baqir (1403 AH) Seas of ​​Light (I - Beirut), vol. 58, 2nd edition, Beirut: Dar Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.
Mohammadian, Abbas, Farhanizadeh, Majid. (2019) "Conceptual metaphor of" happiness "in Diwan-e Shams", Linguistic and Rhetorical Studies, Vol. 9, No. 18, pp. 319-350.
Rumi, Jalaluddin Mohammad Balkhi (1995) Spiritual Couplets, corrected by Tawfiq Sobhani, 1st edition, Tehran: Ministry of Islamic Guidance.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. (2005) Diwan-e Kabir Shams, edited by Badi-ol-Zaman Forouzanfar, 1st edition, Tehran: Talaieh.
Najib-ad-Din Tabrizi, Reza (2020), Noor al-Hedayeh and Masdar al-Walayeh, Introduction, correction and explanation by Khairullah Mahmoudi, Tehran: Mowla.

 
 
           
 
 
 
    
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the objectivity of Almighty
  • Imagery techniques
  • Simile
  • Metaphor
  • Allegory
قرآن حکیم. (1384). ترجمه‌ی محمد خواجوی، تهران، مولی.
نهج‌البلاغه. (1414ق). گردآوری شریف‌الرضی، تصحیح صبحی صالح، قم: هجرت.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌على. (1362). الخصال. ج2، قم: جامعه‌ی مدرسین‏.
ابن‌شاذان، فضل ابومحمد. (1363). الإیضاح. به‌تحقیق سیدجلال‌الدین محدث‏، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات‌المکّیه. ج2، بیروت: دارصادر.
ــــــــــــــــــــ.(1387). متن و ترجمه‌ی فصوص‌الحکم. تصحیح و ترجمه‌ی محمد خواجوی، تهران: مولی.
بانوى اصفهانى، سیده‌نصرت امین. (1361). مخزن‌العرفان در تفسیر قرآن. ج 10، تهران: نهضت زنان مسلمان.
بقلی، روزبهان. (1374). شرح شطحیات‏. تصحیح هانرى کربن‏، تهران‏: طهورى.
ـــــــــــــ (1393). کشف‌الاسرار و مکاشف‌الانوار. تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
جامى، نورالدین عبدالرحمان. (1370). نقدالنصوص فى‌شرح نقش‌الفصوص. مقدمه‌ی آشتیانی، تهران: وزارت ارشاد اسلامى.
ــــــــــــــــــــــــــ. (1388). کلّیات دیوان. با مقدمه‌ی فرشید اقبال، تهران: اقبال.
ـــــــــــــــــــــــــــ. (1389). هفت‌اورنگ. تصحیح مرتضی مدّرس گیلانی، تهران: مهتاب.
ـــــــــــــــــــــــــــ. (1360).  لوامع و لوایح. مقدمه‌ی ایرج افشار، تهران: منوچهری.
خواجوی، محمد. (1388). رساله‌ی وجودیه. تهران: مولی. 
رازی، نجم‌الدین. (1386). مرصادالعباد. به‌کوشش محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
شبسترى، محمود. (1382). گلشن راز. تصحیح محمد حماصیان، کرمان: خدمات فرهنگى.
شمس، محمدجواد. (1389). تنزیه و تشبیه در مکتب ودانته و مکتب ابن‌عربی. قم: ادیان.
شمیسا، سیروس. (1381). بیان. تهران: فردوس.
عطار، فریدالدین محمد. (1384) دیوان عطار. به‌اهتمام و تصحیح محمدتقی تفضّلی، تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــ. (1385). منطق‌الطیر. تصحیح سیدصادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــ. (1388). الهی‌نامه. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
 ـــــــــــــــــــــــــ. (1392). اسرارنامه. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عراقی‌، فخرالدین ابراهیم‌. (1363‌). دیوان‌. به‌کوشش سعید نفیسی، تهران‌: سنایی.
ــــــــــــــــــــــــ. (1384‌).  لمعات. تصحیح محمدخواجوی، تهران‌: مولی.
عین‌القضات همدانی، عبدالله‏. (1371). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران‏، تهران‏: دانشگاه تهران.
غزالى، ابوحامد محمد. (1386). احیاء علوم‌الدین. ترجمه‌ی مؤیدالدین خوارزمی، ج4،  تهران: علمى و فرهنگى.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1387). احادیث و قصص مثنوی. بدیع‌الزمان فروزانفر، ترجمه و تنطیم حسین داودی، تهران: امیرکبیر.
 فرهنگی، سهیلا؛ فرحانی‌زاده، مجید. (1395). «جنبه‌های هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی تشبیه و تنزیه در شعر جامی و تطبیق آن با آرای ابن‌عربی». پژوهشنامه‌ی عرفان، دوره‌ی 8، شماره‌ی 15، صص141-164.
قشیری، ابوالقاسم. (1374). ترجمه‌ی رساله‌ی قشیریه. بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران‏: علمى و فرهنگى‏.
قیصری، داوود. (1387). شرح قیصری بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی. ترجمه‌ی محمد خواجوی، تهران: مولی.
کاشانی، عزالدین محمود. (1388). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه. تصحیح همایی، تهران: هما.
مالامیری، محمدعلی؛ ظفری، حسین. (1395). «عینیت در عین غیریت حق و خلق از نگاه عرفان نظری». حکمت عرفانی، سال ۵، شماره‌ی۱، پیاپی11، صص 33-47.
مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار (ط-بیروت). ج58، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
 محمدیان، عباس؛ فرحانی‌زاده، مجید. (1397). «استعاره‌ی مفهومی «شادی» در دیوان شمس». مطالعات زبانی و بلاغی، سال9، شماره‌ی 18، صص 319-350.

مشیّدی، جلیل. (1376). «رؤیت حق در نظر مولوی». ادبیات و علوم انسانی، شماره‌ی 141، پیاپی 998، صص: 277-293.

مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. (1373). مثنوى معنوى. تصحیح توفیق سبحانى، تهران: وزارت ارشاد اسلامى‏.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. (1384). دیوان‌کبیر شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران‏: طلایه‏.

نبیان، پروین. (1390). «رؤیت حق تعالی از دیدگاه عرفان اسلامی و مقایسه آن با برخی دیدگاه های کلامی و تفسیری مشهور». الاهیات تطبیقی، دور‌ه‌ی 2، شماره‌ی 5، صص 131-148.

نجیب‌الدین تبریزی، رضا. (1398). نورالهدایه و مصدرالولایه. مقدمه، تصحیح و توضیح خیرالله محمودی، تهران: مولی.

واحدجوان، وحید؛ نیکخو، جواد. (1397). «تحلیل مسئله عینیت و غیریت خدا با خلق در عرفان اسلامی با رویکرد ارزیابی اشکالات منتقدان». عرفان اسلامی، دوره‌ی 15، پیاپی 58، صص 111-125.