مجله علمی پژوهشی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم ، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

 
 به تصویر کشیدن و عینیت بخشیدنِ مفهومی انتزاعی، به درک بهتر آن کمک می‌کند؛ ازین‌رو نظریه‌ی وحدت وجود که توسط عارفان مسلمان با تعابیر مختلفی مطرح شده است، در اشعار شاعران نیز در قالب تصاویر مختلفی قابل درک است. در این‌مقاله سعی می‌شود تا ‌این تصاویر با روش توصیفی-تحلیلی و با تأکید بر استعاره‌های شناختی وحدت وجود، به‌طور نظام‌مند تحلیل شوند. رباعیات مولانا از این‌منظر درخور توجه است؛ زیرا مولانا با سیر و سلوک روحانی و کشف و شهود به درک وحدت وجود رسید و برای بیان این‌مفهوم والا به‌خصوص در شعر کوتاه رباعی، به‌ناچار تصاویر متعددی را خلق کرد؛ تصاویری که حاصل انواع تمثیل‌اند و در قالب تشبیه و استعاره‌ی شناختی/ مفهومی و داستان تمثیلی مطرح می‌شوند. در این‌پژوهش مشخص شد که تصاویر وحدت وجود به یکی از خوشه‌های تصویری/ کلان‌تصاویر «نور»، «آب»، «باده»، «موسیقی»، «شیرینی»، «بهار»، «دل‌ربا» و «آتش» مربوط هستند و می‌توان «وحدت وجود» (طرف انتزاعی/ حوزه‌ی مقصد) را با این‌محسوسات (حوزه‌ی مبدأ) منطبق کرد و کلان‌استعاره‌هایی را به دست آورد که هریک از آنها خرده‌استعاره‌هایی را در بر دارند.
 
 
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

 The Cognitive Metaphors of the Unity of Existence in Rumi's Quatrains

نویسندگان [English]

  • Ali Alizadeh amoli 1
  • Bahaedin Eskandari 2
  • Alireza Nabilou 3

1 Phd student of of Persian Language and Literature of University of Qom, Qom, Iran

2 Associate Prof of Persian Language and Literature, University of Qom, Qom, Iran

3 Professor of Persian Language and Literature, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

Depicting and objectifying an abstract concept helps to understand it better; therefore, the theory of the unity of existence, which has been proposed by Muslim mystics with different interpretations, can be understood in the works of poets in the form of different images. An attempt is made in this study to systematically analyze these images with a descriptive-analytical method, emphasizing the cognitive metaphors of the unity of existence. Rumi's quatrains are worthy of attention from this point of view because Rumi came to the understanding of the unity of existence through his spiritual journey and discovery and intuition, and to express this lofty concept, especially in the form of short quatrain poems, he inevitably created many images which are the result of allegories and are presented in the form of similes and, cognitive/conceptual metaphors, and allegorical stories. In this research, it was found that the images of the unity of existence are related to one of the image clusters of light, water, wind, music, sweetness, spring, enchanter, and fire. It is possible to match the unity of existence (the abstract side/destination domain) with these sensations (the source/origin domain) and obtain macro-metaphors, each of which containing sub-metaphors.
 cognitive metaphor, Unity of Existence, Rumi's quatrains
 




 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Metaphor
  • Unity
  • Existence
  • Rumis Quatrains
آریان، حسین. (1393) «بررسی تطبیقی مفهوم تجلی در اندیشه وحدت‌گرای مولانا و شبستری با استناد به مثنوی و گلشن راز». فصل‌نامه تخصصی عرفان اسلامی ، سال10، شماره‌ی 40، صص 169-188.
ابونصر سراج، عبدالله‌بن‌علی. (1388) اللّمع فی‌التصوف. ترجمه‌ی مهدی محبتی، تصحیح و تحشیه‌ی رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر.
اسپرهم، داوود و سمیه تصدیقی. (1397) «استعاره‌ی شناختی عشق در مثنوی مولانا». متن‌پژوهی ادبی، سال 22، شماره‌ی 76، صص 87-114.    https://doi.org/10.22054/ LTR.2018.8834
بدخشان، نعمت‌الله؛ سالاری، عزیزالله. (1400) «وحدت وجود و فروع آن در اندیشه‌ی مولوی (با تأکید بر تجلی و تعالی خداوند)». عقل و دین (مؤسسه‌ی دین‌پژوهی علوی)، سال 13، شماره‌ی 24، صص 45-63.
https://www.aghlodin.ir/ article_147486.html
بهنام، مینا. (1389) «استعاره‌ی مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی، سال 3، شماره‌ی 10، صص 114-91.
بهشتی شیرازی، سیداحمد. (1398) باغ اسرار خدا (شرح رباعیات مولانا جلال‌الدین محمد بلخی). تهران: روزنه.
پردل، مجتبی. (1396) «بررسی تطبیقی استعاره‌ی مفهومی "عشق جنگ است" در دیوان غزلیات حافظ و سروده‌های پترارک». پژوهش‌های تطبیقی، دوره‌ی 5، شماره‌ی 2، صص 142-172.
پورجوادی، نصراله. (1387) باده‌ی عشق (پژوهشی در معنای باده در شعر عرفانی فارسی). تهران: کارنامه.
زرقانی، سیدمهدی و دیگران.(1392) «تحلیل شناختی استعاره‌های عشق در غزلیات سنایی». جستارهای ادبی، شماره‌ی 183، صص 1-30.   https://doi.org/10.22067/ JLS.V46I4.22056
ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1393) «تطور استعاره‌ی عشق از سنایی تا مولانا». ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، شماره‌ی 11، پاییز و زمستان، صص 43-79.  https://jml.alzahra.ac.ir/ article_1924.html
زمانی، کریم. (1393) شرح جامع مثنوی معنوی. 6ج، تهران: اطلاعات. 
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1392) زبان شعر در نثر صوفیه (درآمدی به سبک‌شناسی نگاه عرفانی). تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1388) سبک‌شناسی شعر. تهران: میترا.
شیمل، آنه‌ماری. (1387) مولانا؛ دیروز، امروز، فردا. ترجمه‌ی محمد طرف، تهران: بصیرت.
فاطمی، سیدحسین. (1395) تصویرگری در غزلیات شمس. تهران: امیرکبیر.
فریدی، مریم؛ تدین، مهدی. (1393) «تجلی وحدت در مثنوی و تائیه‌ی ابن‌فارض». پژوهش‌های ادب عرفانی گوهر گویا، سال 8، شماره‌ی 1، صص 59-78.  https://jpll.ui.ac.ir/ article_16448.html
گلفام، ارسلان؛ یوسفی راد، فاطمه. (1381) «زبان‌شناسی شناختی و استعاره». تازه‌های علوم شناختی، سال 4، شماره‌ی 3، صص 59-64.   http://icssjournal.ir/ article-1-576-fa.html
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک. (1396) استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم به پیوست مقاله‌ی نظریه‌ی معاصر استعاره. ترجمه‌ی جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
مولانا، جلال‌الدین محمدبن‌محمد. (1378) کلیات شمس (دیوان کبیر). تصحیح و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، ج3 و 8، تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ. (1393) مثنوی معنوی. شرح کریم زمانی، 6ج، تهران: اطلاعات.
نجم رازی، عبدالله‌بن‌محمد. (1387) مرصاد العباد من‌المبدأ الی ‌المعاد. به‌اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
نظری چروده، احمدرضا؛ خشنودی، بهرام. (1396) «بازتاب چهره‌ی ساقی در غزلیات مولانا». مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال 7، شماره‌ی 25، صص 99-109.
واثقی خوندابی، داود؛ ملک ثابت، مهدی. (1398) «مطالعه‌ی تطبیقی فنا و وحدت وجود در تعالیم حکمی مولانا و سلطان ولد با تکیه بر مثنوی معنوی و مثنوی‌های سلطان ولد». عرفانیات در ادب فارسی، سال10، شماره‌ی 41، صص 78-106.   http://erfaniyat.iauh.ac.ir/ article-1-512-fa.html
همایی، جلال‌الدین. (1366) مولوی‌نامه. تهران: هما.