نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهره احمدی پور اناری ¹
• حکیمه دانشور ²
• مهدیه افرا ³

¹ دانشیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

² استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

³ کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی- دبیر آموزش و پرورش

چکیده

در این پژوهش مقطع غزل‌های چهار شاعر قرن هشتم؛ میرکرمانی، خواجوی‌کرمانی، عمادکرمانی و حافظ شیرازی بررسی می‌گردد تا هم کم و کیف درون‌مایۀ مقطع غزلیات این شاعران معلوم شود و هم ظرفیت معنایی مقطع غزل مشخص گردد. برای انجام این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده‌است؛ بدین منظور درون‌مایۀ تمام ابیات مقطع در دیوان غزلیات چهار شاعر استخراج و بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که مقطع غزل جایگاهی برای ارائۀ درون‌مایه‌های متنوع غنایی و نیز مضامین غیرغنایی است؛ وجود درون‌مایه‌های واقع‌گرایانه از جمله رندانه (که زیربنای آن انتقاد اجتماعی است)، مفاخره، مدح، یادکرد وطن و بیان احوال شخصی در مقطع غزل، ظرفیت‌های معنایی بیت پایانی غزل را می‌افزاید و باعث می‌شود که بیت مقطع در پژوهش‌های تاریخی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی مد نظر قرار گیرد. همچنین نتیجۀ تحقیق نشان داد که بیت مقطع می‌تواند موضعی برای مضمون‌گرایی یا معناگرایی باشد؛ به‌طوری‌که شاعر مضمون‌پردازی چون میرکرمانی در بیت مقطع نیز به بیان مضامین عاشقانه می‌پردازد، اما شاعر معناگرایی چون حافظ با رویکردی برون‌گرایانه، دربارۀ خود (با مفاخره و بیان احوال شخصی)، دربارۀ دیگران (با مدح) و دربارۀ جامعه (با پند و انتقاد) سخن می‌گوید.

کلیدواژه‌ها

• حافظ
• خواجوی کرمانی
• درون‌مایه
• عماد فقیه کرمانی
• مقطع غزل
• میر کرمانی

موضوعات

• متون غنایی

عنوان مقاله [English]

Analyzing the theme of ghazal's maqta' (Examining the themes of the ghazals' maqta's of Mir-e-Kermani, Khaju-ye- Kermani, Emad-e-Faqih-e-Kermani and Hafez-e-Shirazi)

نویسندگان [English]

• zohreh ahmadypooranari ¹
• hakimeh daneshvar ²
• mahdiyeh afra ³

¹ Associate Professor, Department of Language and Literature Education, Farhangian University, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Department of Language and Literature Education, Farhangian University, Tehran, Iran

³ Senior expert in Persian language education - teacher

چکیده [English]

Abstract
In this research, the last couplets of ghazals in four poets of the 8th century including Mir-e-kermani, Khaju-ye-kermani, Emad-e-Kermani and Hafez-e Shirazi are examined to be found out the quality and quantity of the themes in the final verse of these poets and to be determined the semantic capacity of them. The descriptive-analytical method was used to do this research. For this purpose, the themes of all the final verses in the Diwan Ghazliat of four poets were extracted and analyzed. The results of the research showed that the ghazals' maqta' is a place to introduce various lyrical and non-lyrical themes. The existence of realistic themes such as subtlety (which is based on social criticism), boasting, panegyric, speaking about the homeland and expressing personal circumstances in ghazal increases the semantic capacities of the final verse of the ghazal and makes it important in historical, sociological and psychological studies. Moreover, the results of the research showed that the final verse can be a position for theme or semantics in a way that a thematic poet like Mir-e-kermani also expresses lyrical romantic themes in stanzas, but a semanticist poet like Hafez having an extroverted approach speaks about himself (by boasting poem and expressing his personal situation), others (with panegyric) and society (with advice and criticism).

کلیدواژه‌ها [English]

• Hafez
• Khaju-ye-Kermani
• Theme
• Emad-e-Faqih-e-Kermani
• End of Ghazals
• Mir-e-Kermani