شعر پژوهی(بوستان ادب)

حافظ‌- نامه (ردیابی برخی از ترکیب‌ها و مضمون‌های شعر حافظ در نامه‌های دیوانی و اخوانی)

علی اکبر احمدی دارانی؛ اکرم هراتیان

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22099/jba.2012.278

چکیده

دکتر علی‌اکبر احمدی دارانی* اکرم هراتیان** دانشگاه اصفهان ... بیشتر

استعاره‌های ترکیبی، گونه‌ای نویافته از استعاره در سروده‌های خاقانی شروانی

احمد پارسا؛ فردین حسین پناهی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 25-50

https://doi.org/10.22099/jba.2012.279

چکیده

استعاره‌های ترکیبی، گونه‌ای نویافته از استعاره در سروده‌های خاقانی شروانی دکتر سیداحمد پارسا* فردین حسین پناهی** دانشگاه کردستان چکیده خاقانی شروانی (595-520 ه.ق) ... بیشتر استعاره‌های ترکیبی، گونه‌ای نویافته از استعاره در سروده‌های خاقانی شروانی دکتر سیداحمد پارسا* فردین حسین پناهی** دانشگاه کردستان چکیده خاقانی شروانی (595-520 ه.ق) از شاعران بزرگ سبک آذربایجان است. وی علاوه بر به کارگیری انواع استعاره‌های شناخته شده در شعر خود، با امتزاج ترکیب‌آفرینی و استعاره‌پردازی، به آفرینش گونه‌ای جدید از استعاره دست یازیده که تاکنون از دید علمای بلاغت دورمانده است. این نوع استعاره که در این پژوهش با نام «استعاره‌های ترکیبی» معرّفی شده، یک‌صد و بیست و پنج بار در اشعار خاقانی به کار رفته است. هدف این پژوهش، شناساندن ویژگی‌های این‌گونه استعاره‌ها، چون مضمون‌آفرینی، آشنایی‌زدایی، برجسته‌سازی، تناسب، اغراق، ایجاز و ابهام هنری است. استعاره‌های ترکیبی از کارکردهایی دیگر، چون تلمیح فشرده و تفضیل و رجحان نیز برخوردارند. بررسی ساختار استعاره‌های ترکیبی خاقانی، از دیگر اهداف این پژوهش محسوب می‌شود. روش پژوهش، توصیفی است و نتایج با استفاده از تحلیل محتوی، به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و سندکاوی بررسی شده است. نتیجه نشان می‌دهد شناخت استعاره‌های ترکیبی در شعر خاقانی علاوه بر کمک به شناخت هرچه بهتر جنبه‌های زیبایی‌شناسانه‌ی شعر او، به شناخت ابعادی نوین از ظرفیت‌های زبان فارسی در استعاره‌پردازی کمک خواهد کرد. * دانشیار زبان و ادبیات فارسی dr.ahmadparsa@gmail.com ** دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی fardin.hp@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول) تاریخ دریافت مقاله: 23/4/89 تاریخ پذیرش مقاله: 5/10/89

نوسان‌ زاویه‌ی دید در روایت رمان کولی‌ کنار آتش اثر منیرو روانی‌پور

غلامرضا پیروز؛ زهرا مقدسی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 51-68

https://doi.org/10.22099/jba.2012.280

چکیده

نوسان‌ زاویه‌ی دید در روایت رمان کولی‌ کنار آتش اثر منیرو روانی‌پور دکتر غلامرضا پیروز* زهرا مقدسی** دانشگاه مازندران چکیده عنصر زاویه‌ی دید، دریچه‌ی دیدن است و منظور ... بیشتر نوسان‌ زاویه‌ی دید در روایت رمان کولی‌ کنار آتش اثر منیرو روانی‌پور دکتر غلامرضا پیروز* زهرا مقدسی** دانشگاه مازندران چکیده عنصر زاویه‌ی دید، دریچه‌ی دیدن است و منظور از آن‌ در داستان‌، فرم و شیوه‌ی روایت است. هر شیوه‌ی روایت مانند دریچه‌ای برای ارائه‌ی اطلاعات داستان‌ به خواننده است‌. انتخاب زاویه‌ی دید مستلزم‌ انتخاب روایت‌گر در داستان است. زاویه‌ی دید در داستان مدرن در پیوند با روایت‌، شکلی منطقی و متمرکز دارد. امّا این عنصر در داستان پسامدرن، شکل‌ و ساختار مألوف خود را که در داستان‌های سنّتی و مدرن دیده می‌شد،‌ از دست می‌دهد و در پیوند با جهان‌نگری پسامدرنیسم، دچار چرخش، نوسان و تغییراتی گسترده می‌شود. رمان کولی کنار آتش، از داستان‌های پسامدرن فارسی است ‌که خوانندگان در آن، با نوسانات عدیده‌ در زاویه‌ی دید و نظرگاه‌ اسکیزوفرنیک،‌ مواجه می‌شوند. روانی‌پور در زاویه‌ی دید این اثر از شگردهایی چون چرخش‌های زاویه‌ی دید، به‌ منظور تمرکززدایی‌ در روایت‌ بهره‌ می‌جوید و با روی‌آوردن به زوایای دید چندگانه‌ و آشفته‌ و نامنسجم‌، دریچه‌ای از جهان پیچیده‌ و لجام‌گسیخته‌ی اسکیزوفرنیک را در برابر چشمان‌ خواننده می‌گشاید.این مقاله‌ در نظر دارد تا نوسان‌های زاویه‌ی دید را در جایگاه یک وجه از روایت اسکیزوفرنیک‌، در رمان کولی کنار آتش، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. * دانشیار رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی pirooz40@yahoo.com (نویسنده‌ی مسئول) ** دانشجوی کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی zahramoghaddasi87@yahoo.com تاریخ دریافت مقاله: 30/6/89 تاریخ پذیرش مقاله: 7/12/89

حکایت و جهان‌بینی صوفیانه

سوسن جبری

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 69-98

https://doi.org/10.22099/jba.2012.281

چکیده

حکایت و جهان‌بینی صوفیانه دکتر سوسن جبری* مرکز پژوهشی تحقیقات توسعه اقتصادی- اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه چکیده موضوع این پژوهش، بررسی نقش حکایت‌پردازی در پدید آمدن، شکل‌گیری، تکامل و ... بیشتر

نگاهی ساختارگرایانه به داستان‌های کاووس

جواد دهقانیان؛ سعید حسام پور

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 99-122

https://doi.org/10.22099/jba.2012.282

چکیده

نگاهی ساختارگرایانه به داستان‌های کاووس دکتر جواد دهقانیان* دکتر سعید حسامپور** دانشگاه ... بیشتر نگاهی ساختارگرایانه به داستان‌های کاووس دکتر جواد دهقانیان* دکتر سعید حسامپور** دانشگاه هرمزگان دانشگاه شیراز چکیده دورهی کیان در شاهنامه از کیقباد آغاز میشود و از مهمترین دورههای اساطیری حماسهی ملی به شمار میرود. کی‌کاووس، فرزند کیقباد، از مهمترین نقشآفرینان این دوره بوده است. بسیاری از داستانهای جذاب و گیرای حماسی مانند جنگ مازندران، جنگ هاماوران، سفر به آسمان، رستم و سهراب و سیاوش در عصر وی رخ میدهد. به نظر میرسد این داستانها از ویژگیهای ساختاری روشنی پیروی میکنند. درنگ در این داستانها نشان میدهد که الگوهایی خاص در این داستانها تکرار میشود. این پژوهش بر آن است تا برپایهی دیدگاههای مطرح شده در ساختارگرایی با تأکید بر روش پراپ، چگونگی ساختار داستانهای مربوط به دوران کیکاووس را بررسی کند و روشن سازد که کدام داستانها ساختاری همانند دارند و کدام، ساختاری متفاوت؟یافتههای پژوهش نشان داد کارکردهای اصلی در این داستانها- به جز داستان رستم و سهراب- تقریباً یک‌سان است. همچنین با اطلاعات برونمتنی تکمیل شده، در مجموع دیدی نو به مخاطب میبخشد و تصویری تازه از شخصیتها بهویژه رستم، کی‌کاووس و ... ارائه میکند. * استادیار زبان و ادبیات فارسی mirjavad2003@yahoo.com ** دانشیار زبان و ادبیات فارسی shessampour@yahoo.com (نویسنده‌ی مسئول) دریافت مقاله: 22/9/ 1389 پذیرش مقاله: 18/12/1389

بررسی ساخت کلان‌دوبیتی‌های باباطاهر همدانی (عریان)

ناصر رشیدی؛ ایوب انصاری

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 123-143

https://doi.org/10.22099/jba.2012.283

چکیده

بررسی ساخت کلان‌دوبیتیهای باباطاهر همدانی (عریان) دکتر ناصر رشیدی* ایوب انصاری** دانشگاه شیراز دانشگاه ... بیشتر بررسی ساخت کلان‌دوبیتیهای باباطاهر همدانی (عریان) دکتر ناصر رشیدی* ایوب انصاری** دانشگاه شیراز دانشگاه پیام‌نور یاسوج چکیده هدف از تحقیق حاضر، بررسی ساخت کلان دوبیتیهای باباطاهر همدانی (عریان) است. این تحقیق از دیدگاه نظری بر پایهی تجزیه و تحلیل ساخت کلان رباعیات و چهارپارههای خیام که دربرگیرندهی سه سازهی «توصیف»، «توصیه» و «تعلیل» است استوار میباشد. (یارمحمدی، 1374) نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که 1. سازهی محوری و اصلی در دوبیتیهای باباطاهر همدانی سازهی توصیف است، به طوری که از مجموع 437 سازهی به دست آمده در این بررسی، 291 سازه، یعنی 59/66% از کل سازه‌ها، به این سازه اختصاص یافته است؛ 2. بررسی حاضر، سازهی توصیف به چهار زیرسازه تقسیم شده که از این میان، سازه‌ی «شرح حال خود» 57/85% از کل سازههای توصیف را به خود اختصاص داده است؛ بنابراین، 3. همچنان که نتایج مطالعه کینیوی (1971، نقل از سویلز،1990) در طبقهبندی انواع گفتمان بر اساس مرکزیت اجزای سیستم ارتباطی نشان داده است، نتایج تحقیق حاضر موید آن است که چون در سیستم ارتباطی دوبیتیهای باباطاهر، جزء فرستنده، در مرکزیت و کانون توجه قرار دارد، از این نظر، گفتمان دوبیتیهای باباطاهر از نوع توصیفی است؛ بالاخره، 4. علاوه بر سه‌سازهی پیشنهادی یارمحمدی (1374) برای توصیف رباعیات خیام، در ساخت کلان دوبیتیهای باباطاهر، دو سازهی «گله و شکایت» و «آرزو و تمنا» نیز قابل تشخیص است. * استادیار آموزش زبان انگلیسی nrashidi@rose.shirazu.ac.ir (نویسنده‌ی مسئول) ** مربی زبان‌شناسی همگانی ansari_ayoub@yahoo.com دریافت مقاله: 12/2/ 1389 پذیرش مقاله: 18/12/1389

بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر (با تکیه بر شعر سپهری، شاملو و فروغ)

مسعود روحانی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 145-168

https://doi.org/10.22099/jba.2012.284

چکیده

دکتر مسعود روحانی* دانشگاه مازندران چکیده «تکرار» در زیباشناسی هنر از مسایل اساسی است و در ادبیات و به خصوص در شعر، نقشی بسزا دارد که در صورت کاربرد مناسب، تکرارها میتوانند بر جنبهی زیباییشناسیک ... بیشتر دکتر مسعود روحانی* دانشگاه مازندران چکیده «تکرار» در زیباشناسی هنر از مسایل اساسی است و در ادبیات و به خصوص در شعر، نقشی بسزا دارد که در صورت کاربرد مناسب، تکرارها میتوانند بر جنبهی زیباییشناسیک و هنری یک اثر، تاثیرگذار باشند. از سوی دیگر، از دیدگاه سبک‏شناسی نیز تکرار واژه می‏تواند بیان‌گر، سبک شخصی (= شاخصه سبکی) باشد.در شعر کلاسیک، قافیه و ردیف در جایگاه یکی از ارکان شعری حضور دارد؛ اما این قافیه و ردیف - که در شعر معاصر دست و پاگیر محسوب میشود- از جهتی دیگر بروز یافته و عنصر تکرار، جایگزین آن شده است. تکرار در سطوح مختلف (واک، هجا، واژه و جمله یا عبارت) در شعر معاصر دیده میشود و شاعران معاصر، چه برای توسعه‌ی معانی و حسن تاثیر و چه در زمینه‌ی سود جستن از نغمه و آهنگ کلام، از آن بهره بردهاند. روی هم رفته میتوان روش تکرار را پرکاربردترین روش در شعر این دوره دانست که به یکی از مهم‌ترین عناصر زیباییآفرینی در شعر معاصر تبدیل شده است.با توجه به اهمیت و بسامد بالای استفاده از تکرار در شعر معاصر، در این مقاله سعی شده است به طور دقیق، به کارکردها و نقشهای تکرار در شعر نو توجه شود. بدین منظور، اشعار برخی از بزرگان شعر معاصر مانند سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و احمد شاملو مورد بررسی قرار گرفتند و کارکردهای گوناگون تکرار از جهات مختلف در شعر ایشان واکاوی گردید و نتایج قابل ملاحظهای به دست آمد که در متن این جستار، آمده است. * استادیار زبان و ادبیات فارسی ruhani46@yahoo.com دریافت مقاله: 1/4/ 1389 پذیرش مقاله: 18/12/1389

بررسی شیوه‌ی به‌کارگیری جریان سیال‌ذهن در رمان سنگ‌صبور، اثر صادق‌ چوبک

محمد طاهری؛ معصومه سپهری عسکر

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 169-190

https://doi.org/10.22099/jba.2012.285

چکیده

بررسی شیوه‌ی به‌کارگیری جریان سیال‌ذهن در رمان سنگ‌صبور، اثر صادق‌ چوبک دکتر محمد طاهری* معصومه سپهری عسکر** دانشگاه بوعلی سینا همدان چکیده جریان‌ سیال ... بیشتر بررسی شیوه‌ی به‌کارگیری جریان سیال‌ذهن در رمان سنگ‌صبور، اثر صادق‌ چوبک دکتر محمد طاهری* معصومه سپهری عسکر** دانشگاه بوعلی سینا همدان چکیده جریان‌ سیال ذهن،‌‌ روشی نسبتاً جدید در داستان‌نویسی است که نویسندگانی چون دورثی ‌ریچاردسون، ویرجینیا وولف و جیمز جویس، در آثار خود از آن بهره ‌گرفته‌اند. ویژگی این روش، ارائه‌ی جریانی از اندیشه‌ها و تصاویر ذهنی است که اغلب فاقد یک‌پارچگی و ساختار مشخص هستند؛ طرح داستان، مرزهای زمان و مکان متعارف را در‌می‌نوردد و خواننده تنها از طریق واگویه‌های شخصیت‌ها، می‌تواند به‌طور نسبی، به درک آن نایل ‌آید. این شیوه در کشور ما از همان آغاز رمان‌نویسی به سبک نوین، در آثار نویسندگانی چون صادق هدایت و صادق چوبک مورد استقبال قرارگرفت. صادق چوبک در رمان سنگ‌صبور، برای به تصویر کشیدن روحیات پیچیده و اغلب هولناک اشخاص داستان و برای رخنه به اعماق روان آن‌ها، از تکنیک جریان سیال ذهن و به خصوص از شیوه‌ی تک‌گویی‌های درونی، مدد گرفته‌است؛ روشی که مبتنی بر تداعی‌ آزاد معانی‌ است و با تلفیقی از ناتورالیسم سیاه، سنگ‌صبور را در ردیف یکی از بهترین نمونه‌های این سبک خاص قرار داده است. * استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی mtytaheri@yahoo.com (نویسنده‌ی مسئول) ** دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی Saharad1364@gmail.com دریافت مقاله: 27/7/ 1389 پذیرش مقاله: 18/12/1389

سعدی شیراز و سعدی هند

عبداله واثق عباسی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1390، صفحه 191-216

https://doi.org/10.22099/jba.2012.286

چکیده

سعدی شیراز و سعدی هند دکتر عبدالله واثق عباسی* دانشگاه سیستان و بلوچستان چکیده «امیر نجم‌الدین حسن بن علاء سجزی دهلوی» از پارسی‌گویان ممتاز دیار هند است. این شاعر و نویسنده‌ی برجسته، ... بیشتر سعدی شیراز و سعدی هند دکتر عبدالله واثق عباسی* دانشگاه سیستان و بلوچستان چکیده «امیر نجم‌الدین حسن بن علاء سجزی دهلوی» از پارسی‌گویان ممتاز دیار هند است. این شاعر و نویسنده‌ی برجسته، ‌اندکی پس از سعدی ظهور کرد. تأثیر‌پذیری امیرحسن از سعدی شیراز- به ویژه در غزل- تا بدان پایه است که با وجود شاعری برجسته چون امیرخسرو دهلوی (طوطی هند)، به «سعدی هند» شهرت می‌یابد. در حقیقت تأثرات امیرحسن از شیخ شیراز، جنبه‌های مختلف: واژگانی، ترکیب‌سازی، زیباشناختی، عروضی، اشتراک در اندیشه، عاطفه، مضامین و بن‌مایه‌های شعری آنان را دربرمی‌گیرد. اگرچه غزل روشن، روان و گرم امیرحسن غزل طربناک، دلاویز و شورانگیز سعدی را فرایاد می‌آورد، غزل سعـدی از نظر رسایی، روانی، شیرینی، انسجام کلام و سلامت ترکیب بر غزل امیرحسن رجحان دارد. شوقی که از غزل امیرحسن زبانه می‌کشد، نشان‌گر این معناست که امیرحسن نیز چون سعدی، از شراب عشق و عرفان سرمست است و عشق همچون خون در رگ‌های غزل او جاری است و این رمز و راز ماندگاری سخن اوست. این مقاله بر آن است تا رگه‌های خویشاوندی ذوق و زبان امیرحسن و سعدی را هم در غزل‌هایی که بر یک وزن و ردیف و قافیه سروده‌اند و هم در مضامین و بن‌مایه‌های مشترک شعرشان، نشان دهد. * استادیار زبان و ادبیات فارسی vacegh@yahoo.com دریافت مقاله: 12/4/ 1389 پذیرش مقاله: 23/11/1389

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 3، شماره 2، شهریور 1390، صفحه 1-224

حافظ‌- نامه (ردیابی برخی از ترکیب‌ها و مضمون‌های شعر حافظ در نامه‌های دیوانی و اخوانی)

چکیده

استعاره‌های ترکیبی، گونه‌ای نویافته از استعاره در سروده‌های خاقانی شروانی

چکیده

نوسان‌ زاویه‌ی دید در روایت رمان کولی‌ کنار آتش اثر منیرو روانی‌پور

چکیده

حکایت و جهان‌بینی صوفیانه

چکیده

نگاهی ساختارگرایانه به داستان‌های کاووس

چکیده

بررسی ساخت کلان‌دوبیتی‌های باباطاهر همدانی (عریان)

چکیده

بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر (با تکیه بر شعر سپهری، شاملو و فروغ)

چکیده

بررسی شیوه‌ی به‌کارگیری جریان سیال‌ذهن در رمان سنگ‌صبور، اثر صادق‌ چوبک

چکیده

سعدی شیراز و سعدی هند

چکیده